مىدهد كه همان «اضلال» الهى است (يضل من يشاء). و همچنين، روى خصوصيات و حركات دسته دوم كه طالب حق و حقيقت بودن، خضوع در برابر آن، روى آوردن به آن، و بى غرضى و سلامت نيت است نيز حساب مىكند، و نتيجه اينها را كه هدايت شدن به سوى حق و ايمان به قرآن است، به آنان مىدهد (و يهدى اليه من أناب).
تأمل و «فكر» بيشتر و عميقتر در اين آيه شريفه، و استفاده بالاتر از آنرا به عهده اهل اشارت مىگذاريم.
باطن و ظاهر، همه تحت محاسبه ربوبى است
و حال، براى اينكه از جريان محاسبه الهى در باطن و ظاهر با خبر شويم، و در نتيجه، ضرورت مراقبت بر حركات باطن، و مراعات آداب قلبيه را بفهميم، در اين آيه شريفه «فكر» مىكنيم:
«لله ما فى السموات و ما فى الارض و ان تبدوا ما فى أنفسكم اوتخفوه يحاسبكم به الله فيغفر لمن يشاء و يعذب من يشاء و الله على كل شىء قدير». [1] يعنى «براى خداى آنچه در آسمانها و زمين است، و شما چه ظاهر كنيد آنچه را كه در باطن داريد، و چه پنهان بداريد، خداى متعال با آن شما را محاسبه مىكند، و آنگاه براى هر كس بخواهد مىبخشد، و هر كس را بخواهد عذاب مىنمايد، و خدا بر همه چيز قادر است».
آيه شريفه از جريان محاسبه الهى در باطن و ظاهر به روشنى خبر مىدهد اين آيه مىگويد، همه آنچه در باطن انسان وجود دارد، و همه آنچه در باطن مىگذرد، از قبيل، فكرها، عقيدهها، خواستها، خطورها، نيتها، علاقهها، حالتها، شاديها، حزنها، محبتها، عداوتها، تمايلها، نفرتها، خصلتها، خلقها، و بالاخره همه ريزهكاريهاى درونى، چه انسان آنها را آشكار كند و به ظهور برساند، و چه آشكار نكند و پنهان بماند، همه تحت محاسبه ربوبى قرار مىگيرد، و خداى متعال همه را حساب مىكند، سپس براى هر كس مىخواهد، مىبخشد و ناديده مىگيرد، و هر كسى را مىخواهد، با آنها مؤاخذهاش مىكند، چه در دنيا، و چه در آخرت.
آنجا كه شما براى دنياى مسرور مىشويد، خدا روى آن حساب مىكند، و تيرگى آنرا به شما مىدهد، و آنجا كه در باطن شما نيت نامطلوبى مىگذرد، خدا روى آن حساب مىكند، و ظلمت و لطمه آن به شما مىرسد، و وقتى خلق بدى، مثلا مانند تندى و عصبانيت در باطن شما پيدا مىشود، و يا علاوه بر باطن، در حركات شما ظاهر نيز مىشود، خدا روى آن محاسبه، و اثر آنرا به شما عايد مىكند، و در كم شدن يا سلب توفيقات و عنايان الهى اثر خود را خواهد
[1]. سوره بقره، آيه 284.