در اصل دريافت صراط مستقيم و در فهم درست و درك صحيح آن راه خطا در پيش گرفتهاند و در برداشت از آيات و روايات و بيانات وارده از مسير صحيح منحرف گشتهاند و نيز، بسيار بوده و هستند كسانى كه موفق به ادامه صراط مستقيم در مقام سلوك نگشته و در وسط راه گرفتار اغوائات شيطانى و تدليسات و تلبيسات و خدعههاى نفسانى گرديده و گرفتار دامهاى شيطان و نفس شدهاند. به همين لحاظ گفته شده است كه بهتر است و يا لازم است سالك از همان اول سلوك تا آخر از راهنمائيها و ارشاد فرد كاملى استفاده بكند و براى خويش استاد كاملى را انتخاب كند تادر اصل دريافت صراط مستقيم و تعلم آن از وى استفاده نموده و با راهنمائيها و ارشاد او به حركت در صراط مستقيم ادامه داده و از انفاس وى بهرهمند گشته و از خطاها و لغزشها و اغوائات و آفات شيطانى و نفسانى باذن الله در امان باشد. در جلد اول مقالات گفتيم كه اين امر بمعنى صحيح آن نه تنها بى اشكال مىباشد، بلكه امرى مطلوب است و در تصريحات و اشارات متون اسلامى به آن توصيه و تأكيد گرديده است.
در هر صورت اگر سالك فاقد صلاحيت علمى است و نمىتواند صراط مستقيم در سلوك الى الله را از آيات و روايات و ادله ديگر استفاده نموده و به دست بياورد، لازم است فرد كاملى را جويا شده و از ارشاد او مستفيض گردد. و اگر چنين صلاحيتى هم داشته باشد، چه بهتر بلحاظ مسائل و اسرار زيادى كه هست، جويايى فرد كامل و دليل راه بوده و از او استفاضه كند و لازم است سالك در يافتن چنين فردى كمال جديت و دقت را داشته باشد و بسيار هوشيار بوده و كاملى را كه علماً و عملا مجاهدت كرده و در صراط مستقيم قرآنى و تابع پيامبر و اهل بيت عصمت و طهارت است، انتخاب نموده و از اينكه در اين مسير در دام راهزنى بيفتد، سخت در هراس بوده و اجتناب بكند. پيداست كه در نيل به چنين نعمتى بايد از خداى متعال با تضرع كامل استعانت جويد و از او بخواهد كه وى را به فيض حضور در محضر كاملى از اولياى خود و ملازمت ومصاحبت وى نائل گرداند. و وقتى به چنين نعمتى رسيد، قدر آن بداند و شكر اين نعمت بجا آورد و آداب لازم را مراعات كند.
مولوى در اين زمينه گويد:
آن رهى كه بارها تو رفتهاى
پس رهى را كه نرفتستى تو هيچ
هر كه او بى مر شدى در راه شد
و بعد از دو بيت ديگر مىگويد:
كه چسان كرد آن بليس بد روان
بردشان و كردشان ز ادبار عور
بى قلاوز اندر آن آشفتهاى
هين مرو تنها ز رهبر سر مپيچ
او ز غولان گمره و در چاه شد
از نبى بشنو ضلال رهروان
صد هزاران ساله راه از جاده دور
بردشان و كردشان ز ادبار عور
(دفتر اول مثنوى)
و خلاصه مطلب اينكه، در سلوك الى الله و به تعبيرى، در سفر الى الحق كه سفر پر مخاطره و پر آفت است، و آفات نفسانى و مخاطرات شيطانى در مراحل و منازل مختلف آن به انحاء و اشكال گوناگون انسان را تهديد مىكند، التزام به صراط مستقيم، صراطى كه قرآن كريم و رسول اكرم و ائمه اطهار صلوات الله و سلامه عليهم اجمعين بسوى آن دعوت نموده و آنرا ارائه كردهاند، كاملا ضرورت داشته و يك مسئله اساسى و تمام مسئله است. زيرا كه در چنين صورتى سالك تحت ولايت حضرت حق و در پناه او قرار گرفته و همچنين از توجهات و افاضات و ارشادات صاحبان صراط، يعنى رسول اكرم و ائمه اطهار صلوات الله و سلامه عليهم برخوردار مىگردد و در نتيجه از آفات و مخاطرات مصون مىباشد. و اگر احياناًلغزشهايى پيش آمد، قبل از اينكه