براى ذات ، مثلاً زيد را كه نام ذات است اسم گويند وعالم را كه نام ثبوت علم براى ذات است صفت نامند .

پس در ممكنات اسماء بسيط اند وصفات مركب ولى در واجب اسماء مركبند وصفات بسيط .

تقسيم صفات بارى

صفات بارى تعالى به تقسيم نخستين بر دو قسم است :

1 ـ صفات ثبوتى .

2 ـ صفات سلبى . و به اعتبار ديگر صفات ثبوتى را صفات جمال وصفات سلبى را صفات جلال

نامند .

«صفات ثبوتى» يا صفات جمال ، صفاتى را گويند كه ذات بارى تعالى بدان متصف است مانند علم وقدرت .

«صفات سلبى» يا صفات جلال ، صفاتى است كه ذات بارى از آنها منزه است چون تركيب ومانند آن .

وصفات ثبوتى سه قسم است :

1 ـ حقيقيه محضه .

2 ـ اضافيه محضه .

3 ـ ذات اضافه .

حقيقيه محضه

صفتى است كه به ذات نسبت داده شود واضافه در آن معتبر نيست مانند حيات .

اضافيه محضه

صفاتى است كه مفهوم آن اضافى بود وبدون طرف اضافه تحقق نيابد چون خالق ، رازق كه تا مخلوق ومرزوقى

نباشد صفت رازقيت انتزاع نشود .

ذات اضافه

صفتى است كه اضافه در مفهوم آن معتبر است اما در تحقق آن معتبر نيست چون عالم كه در مفهوم آن اضافه

موجود است ولى در تحقق وجود آن ، اضافه معتبر نبود .

از اين سه قسم ، اضافيه محضه عين ذات نيست وزايد بر ذات است وچون اين صفات موجب كمال نيست خلو ذات از

آنها موجب نقص نمى باشد .

صفات حقيقيه محضه و ذات اضافه بقول اكثر عين ذات است .

تذكر :بازگشت صفات اضافيه به قيموميت است وبازگشت صفات حقيقيه به صفت حيات ; زيرا علم وقدرت واراده بر حيات

متوقف بود .

وبازگشت همه صفات سلبيه به صفت ثبوتى است چه نتيجه اين صفات سلب امكان است وامكان امرى عدمى است

وسلبِ سلب ثبوتى است . (تلخيص از اسفار)

جرجانى در تعريفات آرَد : صفات جماليه صفاتى است كه به لطف ورحمت متعلق باشد وصفات جلاليه صفاتى است

كه متعلق به قهر وعزت وعظمت است ... انتهى .

ادله كسانى كه صفات بارى را عين ذات او دانند

1 ـ اگر صفات زائد بر ذات باشد محتاج به علت است ، زيرا ما بالعرض لازم است كه به ما بالذات باز گردد .

حال اين علت يا ذات واجب است يا واجب ديگر ، يا معلول ذات واجب ، وهر سه باطل بود چه اگر ذات واجب ، علت

باشد لازم آيد كه ذات واحد هم فاعل وهم قابل باشد واتحاد فاعل وقابل محال است .

واجب ديگر نيز نمى تواند علت باشد زيرا به موجب ادله قطعيه توحيد ، وجود واجب ديگر محال است . واگر آن