جغرافیای سیاسی - نظامی

احمدرضا تقای

نسخه متنی -صفحه : 24/ 20
نمايش فراداده

تاريخ به شمار آورد. ))

جنگ هاى بالقوه بر سر منابع آب

در مناطقى كه توسعه ى زراعى و صنعتى با مساله ى آب و هواى خشك همراه شده و رشد سرسام آور جمعيت باعث به وجود آمدن نيازهاى پيش ‍ بينى نشده گشته است ، منابع آب نمى توانند نيازمندى هاى موجود را بر طرف سازند. امكانات بهداشتى نامناسب ، هرز آب و تخليه ى فاضلاب هاى صنعتى در قسمت هاى بالاى رودخانه موجب شده است تا در بسيارى از اين كشورها آب آشاميدنى به كالايى لوكس تبديل شود.

كمبود آب و رقابت شديد بر سر آن در كشورهاى خاورميانه اصطلاح (( هيدرو پولتيك )) يا (( سياست آب )) را وارد قاموس جغرافيايى سياسى كرده است . حيات بيش از نيمى از جمعيت اين منطقه بهآبى بستگى دارد كه با سرچشمه ى آن در يك كشور خارجى است يا پيش از آنكه به دست مصرف كنندگان برسد حداقل از يك مملكت ديگر عبور مى كند. اقدام تركيه در احداث بيست و يك سد و 17 نيروگاه برقى - آبى در قسمت علياى رود فرات باعث اعتراض دولت هاى سوريه و عراق شده است ، زيرا مقامات ارشد اين دو كشور كمبودها و محروميت هايى را كه در آينده گريبانگير آنها خواهد شد پيش بينى مى كنند. اجراى طرحهاى هماهنگ نشده ى مهار آب در سوريه اعتراضات ديگرى را در بغداد برانگيخته است . در مصر نيز تقريبا كل حجم آب نيل از حوزه هايى تغذيه مى شود كه در هشت كشور ديگر، از جمله كشور متخاصم سودان قرار دارند.

آسياى مركزى و جنوبى هم با مشكلات مشابهى در زمينه ى تامين آب دست و پنجه نرم مى كنند. تخريب جنگل ها در نپال احتمال طغيان رود گنگ را تقويت مى كند و از آن طرف هند نيز به نوبه ى خود طرحهايى را جهت منحرف كردن مسير آب دنبال مى كند كه باعث محروميت ساكنان دلتاى بنگلادش از دسترسى بدان مى شود.

درياچه ى آرال كه زمانى چهارمين درياچه ى بزرگ جهان محسوب مى شد به دو بخش تقسيم شده كه روى هم رفته وسعتى برابر با نصف ، حجمى برابر با يك چهارم و غلظت نمكى معادل سه برابر ميزان موجود در سال 1960 دارند، چون طرحهاى آبيارى حجم عمده اى از آب رودخانه هاى جيحون و سيحون را كه تنها تغذيه كنندگان آن درياچه به شمار مى روند به خود اختصاص مى دهند، طوفان هاى گرد و غبار كه ذرات نمك ، كودهاى سمى و سموم دفع آفات را از بستر بى حفاظ درياچه بلند كرده و به نقاط ديگر منتقل مى كنند باعث افزايش ميزان مرگ و مير در كودكان و كاهش ‍ طول عمر افراد در جمهورى هاى قزاقستان ، قرقيزستان ، تاجيكستان ، تركمنستان و ازبكستان شده و آبهاى آلوده نيز ابتلاى افراد به بيمارى هاى چون حصبه ، هپاتيت و نارسايى هاى كليوى را در اين مناطق شايع كرده است .

صيد بى رويه ى ماهى

به دليل افزايش ميزان صيد ماهى به چهار برابر، در سرتاسر جهان از سال 1950 تا 1990، در ساليان بعد ميزان صيد به شدت تنزل يافت ، چرا كه ماهيگيران اقدام به صيد بى رويه در بهترين نقاط كرده بودند. در حال حاضر گاردهاى ساحلى مخصوص مراقبت از منابع روبه كاهش ماهى به صورت تمام وقت در حال فعاليتند تا به شناسايى كشتى هاى غارتگرى بپردازند كه قادرند با استفاده از امكانات صوتى ماهى ياب و تورهاى مخصوص در يك دور گشت زنى ده ها تن ماهى را از دريا صيد كنند. رويارويى هاى شديد معمولا در فاصله ى 200 مايلى يا بيشتر از ساحل و در محدوده ى فواصل نواحى بسته ى اقتصادى از يكديگر به وقوع مى پيوندد كه سرشار از سودآورترين حوزه هاى ماهيگيرى در جهان هستند. صيادان غيرمجاز كه كاملا مى دانند افزايش تقاضا و كاهش عرضه باعث صعود قيمت ها مى شود تا اعماق نواحى بسته ى اقتصادى پيش مى روند. زيرا كسب منافع مورد انتظار به قبول خطر آن مى ارزد. با اين همه ، تلاش هاى بين المللى براى برقرارى محدوديت در زمينه ى صيد ماهى تاكنون به جايى نرسيده است .

انهدام زباله هاى خطرناك

وجود مقادير زياد زباله هاى سمى و بيمارى زا و تراكم آنها در يك منتطقه ، در صورتى كه اقدام مناسبى در مورد آنها صورت نگيرد و به گونه اى نادرست ذخيره و حمل شده يا اصولا مديريت غلطى در مورد آنها اعمال شود، مى تواند به بروز يا تشديد بيمارى هاى آهسته گستر و غالبا تحليل برنده ى قوا (و حتى درمان ناپذير) منجر شود. مواد قابل اشتعال ، فرساينده ، منفجره و راديواكتيو نيز در فهرست (( مواد خطرناك )) (HAZMAT) قرار مى گيرند. روش هاى انهدام عبارتند از دفن سطحى ، سوزاندن ،