القطب الظاهره والدائره التى تماسها الافق فى جهة القطب الظاهر ا ر و ليكن نقطة ب اقرب الى ه من نقطة ح و كذلك نقطة د من نقطة ط . و ليكن د ط الجهة الشرقية و ب ح الجهة الغربية . و ب ح تغربان معا و د ط تطلعان معا . و نرسم عليهما متوازيتى ب ك دح م ط فقوس ب ك د اعظم من قوس من دائرة تكون شبيهة بقوس ح م ط لقربها من القطب و قوس ب ل د اصغر من قوس من دائره تكون شبيهة بقوس ح ن ط فاذن نقطة ب تقطع قوس ب ل د و تصير الى نقطة د قبل ان تقطع نقطة ح قوس ح ن ط فلذلك يكون طلوع ب قبل طلوع ح . و ايضا نقطة ط تقطع قوس طم ح قبل ان تقطع د قوس د ك ب فلذلك يكون غروب د بعد غروب ط و ذلك ما اردناه . در آخر درس بيستم آفاق را به دولابى و حمائلى و رحوى قسمت كرده ايم و آفاق حمائلى را آفاق مائله گفته اند و بدين سبب كه در اين آفاق دائره معدل النهار از سمت راس مائل است و لكن در شكل مذكور گفته است([ : اذا كانت دائرة الافق فى كرة مائلة على المحور فليكن الافق المائلة على المحور])و لكن وجه آن با اندك التفاتى روشن است چه اين كه در درس نخستين گفته ايم كه([ : خطى مستقيم كه واصل ميان دو قطب كره است قطرى است كه آنرا محور گويند و كره بر آن مى گردد])و چون محور معدل همان محور حركت اولى است بدين لحاظ آن را محور عالم نيز گفته اند .
در خط استواء چون معدل بر دوائر آفاق استوائى قائم است محور آن نيز در سطح دائره افق حقيقى است و با آن در دو نقطه شمال و جنوب تماس مى كند اما در آفاق مائله همينكه معدل از سمت راس مائل شده است عظيمه افق نيز بر محور آن مائل مى شود و بتدريج ميل زيادت مى گردد تا بحدى كه محور مذكور از دو طرف با دو قطب افق تماس مى كند و معدل و مدارات يومى گرد آن رحوى مى گردند . و بدانچه در ميل بر محور تحرير نموده ايم وجه آن كه گفته است : مائلة على المحور])و نگفته است([ مائلة عن المحور])نيز معلوم مى گردد فتبصر . در بعضى نسخ بجاى من دائرة من دائرتها آمده است كه ضمير راجع بقوس است . و در بعضى نسخ باسقاط من دائرة يا من دائرتها است . كيف كان جمله([ تكون شبيهة بقوس])در هر دو موضع صفة قوس ما قبل آنست نه دائره و ضمير فعل راجع بقوس است . و اين جمله ناظر بشكل بيستم اكرثاوذوسيوس است كه : ([ كل دائرة عظيمة تقطع فى كرة دوائر متوازية و لا تمر بقطبها