در ولايت مطلقه بدون واسطه است. سهروردى، صاحب عوارف المعارف، پس از نقل اين روايت از امام صادق مىنويسد:
كان لسان جعفربنمحمد الصادق في ذلك الوقت كشجرة موسى عند ندائه بأَني أَناالله؛ زبان جعفربنمحمد صادق در آن هنگام، همانند درخت موسى بود كه ندا داد: «همانا من الله هستم».(1) مرتبه فروتر، شنيدن سخن حق توسط جبرئيل است؛ مانند شنيدن آيات قرآن كريم. فروتر از آن، شنيدن كلام عقل اوّل و ديگر عقول است و فروتر از آن، شنيدن كلام نفس كلى و فرشتگان آسمانى و زمينى با ترتيب خاص ايشان است.(2)
اوّلين مرحله وقوع مكاشفه براى سالك، در خيال مقيد واقع مىشود. در اين مرتبه، سالك در همان محدوده خيال خود سير كرده، مشاهداتش نيز در اين دايره است.
با گذر از اين مرحله و كنار نهادن خيال مقيد، نفس به عالم مثال مطلق وارد شده، از اصول حقايق موجود در عالم عناصر و سپس حقايق موجود در آسمانها آگاه مىشود. اين سير صعودى ادامه مىيابد تا آنكه با لوح محفوظ ارتباط يافته، از حقايق موجود درآن آگاه مىشود. پس از آن، سالك بلند همت با عقل اوّل متحد شده، از حقايق موجود در آن به نحو شهودى آگاه مىگردد.
سپس سالك در سير صعودى خود، به حضرت علم الهى منتقل شده، بر اعيان واقفمىگردد، و به ميزانى كه خدا مىخواهد، از علم الهى برخوردار مىشود كه: (لايحيطون بشىء من علمه إِلا بما شاء)؛ به هيچ مقدار از علم الهى احاطه نيابند مگر آن اندازه كه خدا بخواهد. اين بالاترين مرتبه شهود است كه دستيابى به آن براى سالك ممكن است؛ زيرا بالاتر از آن، شهود ذات است كه هنگام تجلى، ذات بنده را فانى ساخته، در غيب مىبرد و هيچ اسم و رسمى از او باقى نمىگذارد.
1. سيد جلال الدين آشتيانى، شرح مقدمه قيصرى؛ ص 555. 2. سيد حيدر آملى، جامع الاسرار و منبع الانوار، ص 466 - 467. 3. بقره (2)، آيه 256.