فصل ششم‏ چيستى تجربه دينى‏

تعلق تجربه دينى به حوزه احوال و عواطف‏

به اعتقاد اتو تجربه دينى از سنخ احساسات، احوال و عواطف است. اگر ابعاد وجود انسان‏ها را در سه حوزه متمايز عقل، اراده و احساس قرار دهيم، تجربه دينى از نگاه اتو متعلق به حوزه سوم است. آن‏چه اتو آن را تجربه مينوى مى‏نامد حالتى نفسانى است كه كاملاً منحصر به فرد بوده، به هيچ حالت ديگرى نمى‏توان آن را تحويل برد. از اين رو، مانند هرآگاهى كاملاً اصيل و بسيط، با آن‏كه بحث‏پذير است، اما نمى‏توان تعريف دقيقى از آن ارايه داد.(1) با همين احساس خاص است كه انسان مى‏تواند بعد غيرعقلانى خداوند (امر مينوى) را - كه بسى ژرف‏تر از بعد عقلانى او است - دريابد. اين احساس، به اشكال متعددى درمى‏آيد: «ممكن است احساسِ [سرّ هيبت‏انگيز] گاهى برق‏آسا هم چون نسيمى دل‏انگيز وارد شود و روح را از آرامشى برآمده از ژرف‏ترين لايه‏هاى پرستش سرشار سازد. ممكن است اين احساس به وضعيت روحى پايدارتر و ماندگارترى تبديل شود و به صورت لرزش و ارتعاشى از سرخوف و انقياد تداوم يابد... ممكن است به ناگاه به‏صورت جوششى فوران آسا از ژرفاى روح سربزند و با شور و تكانى شديد همراه‏باشد، يا به هيجانى به غايت غريب بينجامد، به شوريدگى بى‏خودانه، به حالتى خلسه‏وار و به از خود شدن».(2)

1. Otto The Idea of the Holy p. 7.

2. I id.

p. 12.