چنانكه اشاره شد اوضاع مذهبى دستگاه حكومت صفويه به آبادى شهرى همچون مشهد كه در اصل پيدايش و تكوين مرهون يك عامل مذهبى شيعى يعنى مرقد هشتمين امام شيعيان بود - كمك شايانى كرد بطورى كه به گفته صاحب كتاب زينة المجالس ( 1 ) در زمان شاه طهماسب اول يعنى هنوز در دوره جوانى حكومت اين سلسله شهر مشهد([ به غايت آبادى و معمورى]) رسيد . به همين نسبت جنبه علمى و درسى نيز در اين شهر رشد كرد كم كم حوزه علميه آن در رديف حوزه هاى بزرگ و معروف عالم تشيع در آمد و مدارس متعددى در آن بنا گرديد . البته بطور تحقيق نمى توان مبدأ تأسيس حوزه علميه كنونى را معين كرد ولى با توجه به آنچه در فصل پيشين بدان اشاره شد . يعنى حكومت مذهب تسنن بر محيط علمى مشهد تا پيش از قرن دهم - مبدأ حوزه فعلى را بايد از آغاز قرن دهم يعنى از اوايل دوران صفويه دانست . گويا در قرن دهم با وجود توجه فراوانى كه به مشهد از جنبه مذهبى مى شده حوزه علميه اين
1 - تأليف مير مجدالدين محمد . كتاب در سال 1004 تأليف شده و نسخه چاپ شده آن شماره صفحه ندارد . فصل دوم از جزو نهم در بيان برخى از خصوصيات شهرهاست و مطلب مزبور در اين فصل در ذيل([ طوس]) آمده است .