ديدگاه قرآن

قرآن مجيد، مساءله رهبرى را با عناوين (خلافت ) و (امامت ) به طور عمومى و خصوصى مدّ نظر قرار داده است ؛

1 ـ ديدگاه عمومى

از منظر قرآن ، خلافت و امامت ، عهد الهى است و ظالمان نبايد عهده دار آن گردند؛

لا يَنالُ عَهدِى الظّالِمينَ(بقره : 124)

عهد من به ستمگران نمى رسد.

ظـلم در ايـن آيـه بـا مـفـهـوم مـطـلق بـه كـار رفـتـه و هـرگـونـه جـرم و گـنـاه و خلاف را شـامـل مـى شـود و مـقـابـل آن ، عـدل مـطلق است كه برانسان هايى اطلاق مى شود كه كوچك ترين لغزش در حوزه انديشه و عمل نداشته باشند، هرگز به شرك فكرى و عملى آلوده نـشـوند و جز خير و خوبى و صداقت و اطاعت خدا از آنان سر نزد، چنانكه در آيه اى ديگر مى خوانيم :

وَ جَعَلْناهُمْ اَئِمَّةً يَهْدُونَ بِاَمْرِنا وَ اَوْحَيْنا اِلَيْهِمْ فِعْلَ الْخَيْراتِ(انبيا: 73)

آنان را امامانى قرار داديم كه به فرمان ما هدايت مى كنند و انجام نيكى ها را به آنان وحى كرديم .

عـلاّمـه طـبـاطـبـايـى از ايـن آيـه نتيجه گرفته كه امامان به وسيله روح القدس و طهارت باطنى و نيروى الهى تاءييد مى شوند و فقط كار نيك انجام مى دهند.(257)

به عبارت ديگر:

امام از منظر قرآن با دو ويژگى بسيار مهم مورد تاءييد قرار گرفته ؛ نـخـسـت بـايـد معصوم و منزه از هرگونه خطا و اشتباه فكرى و عملى باشد، ديگر اينكه بايد از سوى خدا به امامت منصوب شود (جعلنا).

2 ـ ديدگاه خصوصى

در ايـن مـنـظـر بـه آخـريـن ذخـيره الهى ، بقيه اللّه و وارث نهايى زمين پرداخته شده است مانند؛

بَقِيَّةُ اللّهِ خَيْرٌ لَكُمْ اِنْ كُنْتُمْ مُؤْمِنينَ(هود: 86)

آنچه خداى براى شما باقى گذارده برايتان بهتر است اگر مؤ من باشيد.

وَ لَقَدْ كَتَبْنا فِى الزَّبُورِ مِنْ بَعْدِ الذِّكْرِ اَنَّ الاَْرْضَ يَرِثُها عِبادِىَ الصّالِحُونَ

(انبيا: 105)

بعد از ذكر (تورات ) در زبور نوشتيم : (بندگان شايسته ام وارث (حكومت ) زمين خواهند شد.

ايـن گـونـه آيـات در مـتـون تـشـيـّع به ظهور حضرت بقيّة الله ـ امام زمان ارواحناه فداه ـ تـفـسـيـر شـده اسـت و دسـتـه ديـگـرى از آيـات بـه تـكـمـيـل حـكـومـت امـامـان ، بـه ويـژه ثـمردهى خون شهيدان كربلا و زحمات طاقت فرساى اهل بيت پرداخته است از جمله ؛

اُذِنَ لِلَّذينِ يُقاتَلُونَ بِاَنَّهُمْ ظُلِمُوا وَ اَنَّ اللّهَ عَلى نَصْرِهِمْ لَقَديرٌ

(حج : 39)

به كسانى كه جنگ بر آنان تحميل گـرديـده ، اجـازه جـهـاد داده شـده اسـت ؛ چـرا كه مورد ستم قرار گرفته اند و خداوند بر يارى آنان تواناست .

ابن مسكان از امام صادق (ع ) پيرامون اين آيه چنين روايت كرده است :

عامّه مى گويند اين آيه درباره اخراج پيامبر از مكه توسط قريش است ولى مقصود اصلى آيـه (قـائم آل مـحـمـد) اسـت كـه وقـتى ظهور كند، انتقام خون حسين (ع ) را مى گيرد و مى فرمايد:

(ما خونخواه خون به ناحق ريخته ايم .(258)

وَ مَنْ قُتِلَ مَظْلُوماً فَقَدْ جَعَلْنا لِوَلِيِّهِ سُلْطانا

(اسرا: 33)

و آن كس كه مظلوم كشته شده ، براى وليش سلطه (و حق قصاص ) قرار داده ايم .

امام باقر(ع ) در تفسير اين آيه فرموده است :

مـصـداق اين آيه حسين بن على است كه مظلوم كشته شده و ما صاحب خون اوييم و آن گاه كه قائم ما ظهور كند، انتقام خون حسين را مى گيرد.(259)