و چـه بسيار پيامبرانى كه مردان الهى فراوانى به همراه آنها جنگ كردند. آنها دربرابر آنچه در راه خدا به آنها مى رسيد، سست نشدند و ناتوان نگرديدند و تن به تسليم ندادند و خداوند استقامت كنندگان را دوست دارد. گفتار آنها (در لحظات بحرانى و شدت فشارهاى جنگ ) چيزى جز ايـن نـبـود كـه گـفـتند پروردگارا! گناهان ما و تندرويها در كارهايمان را ببخش . قدمهاى ما را اسـتوار بدار و ما را بر جمعيت كافران ، پيروز كن پس خداوند پاداش اين جهان و پاداش نيكوى آن جهان را به آنها داد و خداوند نيكوكاران را دوست دارد.
بـه دنـبـال حـوادث احـد، آيه بالا با يادآورى شجاعت ، ايمان و استقامت مجاهدان و ياران پيامبران گذشته ، مسلمانان را به شجاعت و فداكارى و پايدارى تشويق مى كند و درضمن ، آن دسته اى را كـه ازمـيـدان احـد فـرار كـردنـد، سـرزنـش كـرده و مـى گـويـد:پيامبران بسيارى بودند كه خداپرستان مبارزى در صف ياران آنها قرار داشتند. آنان به يارى پيامبران خود برخاستند و از تـلفـات سـنـگـيـن و جراحات سخت و مشكلات طاقت فرسايى كه در راه خدا ديدند، هرگز سست و ناتوان نشدند. آنها در مقابل دشمن ، هيچ گاه زارى و كرنش نكردند و تسليم نشدند.
بـديـهى است كه خداوند نيز چنين افرادى را كه دست از مقاومت برنمى دارند، دوست دارد:(وَاللّهُ يُحِبُّ الصّابِرينَ).
آنـها هنگامى كه بر اثر اشتباهات ، سستيها يا لغزشها گرفتار مشكلاتى در برابر دشمن مى شدند، به جاى اينكه ميدان را به او بسپارند و يا تسليم شوند يا فكر ارتداد و بازگشت به كفر در مغز آنها پيدا شود، رو به درگاه خدا مى آوردند و ضمن تقاضاى بخشش گناهان خود، از پيشگاه خداوند تقاضاى صبر، استقامت و پايمردى مى كردند.
آنـها با اين طرز تفكر و عمل ، پاداش خود را از خدا مى گرفتند. هم پاداش اين جهان را كه فتح و پـيـروزى بر دشمن بود و هم پاداش جهان ديگر، (فَاتيهُمُ اللّهُ ثَوابَ الدُّنْيا وَ حُسْنَ ثَوابِ الاْ خِرَةِ) 322
ايـن مـجـاهـدان ، در صـورت شـكـسـت از مـيـدان بـه در نـمـى رونـد، بـلكـه عوامل شكست را پى جويى مى كنند و نقاط ضعف و كاستيهايى كه در آنان بوده و سبب شكست شده ، مـى يابند و ضمن سعى در از بين بردن آنها، از خداوند مى خواهند كه ضعف ، سستى و كاستى گـذشـتـه آنـان را بـبخشايد و به آنان استقامت عطا كند. (رَبَّنَا اغْفِرْ لَنا ذُنُوبَنا وَ اِسْرافَنا فى اَمْرِنا وَ ثَبِّتْ اَقْدامَنا) بر عكس ما، كه امروزه سعى داريم نقاط ضعفى را كه باعث ناكاميها و شـكـسـتـهـا مـى بـاشـد، نـاديـده بـگـيـريـم و هـمـه آنـهـا را بـه عـوامـل خـارجـى مـربـوط دانـسـتـه ، يـا يـكـديـگـر را بـه سهل انگارى و عدم برنامه ريزى متهم كنيم و كمبود امكانات را بهانه كاستيهاى خود قرار دهيم ، در نتيجه هيچ وقت به فكر جبران اشتباهات و برطرف ساختن نقاط ضعف خود برنمى آييم .
ايـن آيـات بـه مـا مـى آموزد، كه دعا نه وسيله انزوا و ترك دنياست و نه بهانه اى براى كناره گـيـرى از جـنـگ ، بـلكه وسيله خود سازى و تقويت روحيه است . در زمان پيامبران و ائمه ، همان زاهـدان و دعـاخـوانـهـاى شب ، شيران و شميشرزنان روز بودند و به گفته امام خمينى سلام الله عليه :
ايـنـهـايـى كـه شـبـهـا بـه دعـا بـرمـى خـيـزنـد و بـه مـنـاجـات بـرمـى خيزند. در جنگها پيروز