نخست، لازم است وجود واقعيت و حقيقتي ماوراي ذهن انسان و نيزامكان شناختش را باور داشته باشيم، آنگاه منابع معرفت آن را بررسي كنيم. ازاين رو، فصل حاضر به اين سه امر مي‌پردازد.
امام علي(ع) در سخنان گهربار خويش به وضوح، بر وجود واقعيت‌هاي‌بي‌شمار خارج از ذهن انسان به عنوان موضوعات شناخت مهر تأييد نهاده، ازواقعيت‌هاي عيني و خارجي، (آسمان و زمين، انسان‌ها و فرشتگان، جهان‌طبيعت و ماوراي طبيعت، دنيا و آخرت) خبر مي‌دهد و وجداني و بديهي‌بودن وجود واقعيت‌هاي خارج از ذهن را يادآور مي‌شود.
بنابراين، وجود جهاني در خارج از دستگاه ادراك ما، قابل بحث و گفت وگو نيست و حتّي ايده‌آليست‌ها (پندارگرايان) كه منكر واقعيت عيني وخارجي‌اند، در عمل واقع‌گرايند در رفتار فردي و اجتماعي، كنش‌ها وواكنش‌هايي چون واقع‌گرايان دارند. و بدين سان، عملاً به بسياري ازواقعيت‌هاي خارجي اعتراف مي‌كنند.
امام علي(ع) با انواع سخنان صريح و ظاهر و كنايي، پيروان خود را به‌شناخت رازهاي هستي دعوت مي‌كند. بررسي سخنان حضرتش در اين زمينه،اُفقي تازه در برابر چشمان ما مي‌گشايد؛ افقي كه در آن انسان، شناخت جهان‌خارج را امري ممكن و حتي وظيفه‌اي قطعي مي‌يابد. سخنان حضرت در اين‌باره متنوع است و هر يك از زاويه‌اي خاص به موضوع مي‌نگرد.