شکوه شعر عاشورا در زبان فارسی

علی اکبر مجاهدی؛ تهیه کننده: مرکز تحقیقات اسلامی سپاه

نسخه متنی -صفحه : 151/ 98
نمايش فراداده

در شـش مـثـنـوى مـانـدگـار حـكيم نظامى (متوفّى 576 يا 606 ه‍ . ق)فقط (شرفنامه)و (اقبالنامه)او هموزن است و مابقى داراى اوزان عروضى متفاوتى است .

(شـرفـنـامـه)و (اقـبـالنـامـه)بـر وزن (فـعـولن ، فـعـولن ، فعول)سروده شده است :


  • خرد هر كجا گنجى آرد پديد خدايا! جهانْ پادشايى تو را است ز ما خدمت آيد، خدايى توراست (297)

  • ز نام خدا، سازد آن را كليد(296) ز ما خدمت آيد، خدايى توراست (297) ز ما خدمت آيد، خدايى توراست (297)

مـثـنـوى (مـخـزن الاسـرار) بـر وزن (مـفـتـعـلن ، مـفـتـعـلن ، مفتعل) :


  • بسم اللّه الرّحمن الرّحيم فاتحه فكرت و ختم سخن نام خداى است بر او ختم كن (298)

  • هست كليد درِ گنج حكيم نام خداى است بر او ختم كن (298) نام خداى است بر او ختم كن (298)

مـثـنـوى (خـسـرو و شـيـريـن)بـر وزن (مـفـاعـيـلن ، مـفـاعـيـلن ، مفاعيل) :


  • خداوندا! درِ توفيق بگشاى (نظامى)را، ره تحقيق بنماى (299)

  • (نظامى)را، ره تحقيق بنماى (299) (نظامى)را، ره تحقيق بنماى (299)

مثنوى (هفت پيكر) بر وزن (فاعلاتن ، مفاعلن ، فع لن) :


  • اى جهان ديده بودِ خويش از تو هيچ بودى نبوده پيش از تو(300)

  • هيچ بودى نبوده پيش از تو(300) هيچ بودى نبوده پيش از تو(300)

و مـثـنـوى (ليـلى و مـجـنـون)حـكـيـم نـظـامـى بـر وزن (مـفـعـولُ مـفـاعـلن مفاعيل)است :


  • اى نام تو بهترين سرآغاز بى نام تو، نامه كى كنم باز؟!(301)

  • بى نام تو، نامه كى كنم باز؟!(301) بى نام تو، نامه كى كنم باز؟!(301)

(شـاهـنـامـه) اثـر مـانـدگـار حـكـيم ابوالقاسم فردوسى داراى وزن عروضى (فعولن ، فعولن ، فعولن ، فعول)و در بحر تقارب است :


  • چه گفت آن خداوند تنزيل وحى كه : من شهر علمم ، عليَّم دَر است دُرست اين سخن ، گفتِ پيغمبر است (303)

  • خداوندِ امر و، خداوند نهى (302) دُرست اين سخن ، گفتِ پيغمبر است (303) دُرست اين سخن ، گفتِ پيغمبر است (303)

مثنوى گرانسنگ مولانا جلال الدّين مولوى كه با اين بيت شروع مى شود:


  • بشنو از نى چون حكايت مى كند وَز جداييها شكايت مى كند

  • وَز جداييها شكايت مى كند وَز جداييها شكايت مى كند

داراى وزن كـوتـاه (فـاعـلاتـن ، فـاعـلاتـن ، فـاعـلن)اسـت ، كـه از اوزان مـورد استقبال مثنوى سرايان ، به شمار مى رود. مثنوى هاى حكيم سنايى غزنوى (473 ـ 524 ه‍ . ق) (304) نـيـز داراى اوزان كـوتـاه عـروضـى است و اين عارف نامدار شيعى ، وزن (فـاعـلاتـن ، مـفـاعـلن ، فـعـلن)را بـراى تـبـيـين مفاهيم عرفانى و اداى سخن مناسبتر تشخيص داده است .

مثنوى (عقل نامه)با مطلع :


  • السّلامُ عليك يا دم روح ! از تو بُد زنده ، روح و مركب نوح (305)

  • از تو بُد زنده ، روح و مركب نوح (305) از تو بُد زنده ، روح و مركب نوح (305)

مثنوى (سنائى آباد) با مطلع :


  • ابتدا مى كنم به نام خدا آنكه هست از صفات نقص ، جدا(306)

  • آنكه هست از صفات نقص ، جدا(306) آنكه هست از صفات نقص ، جدا(306)