اين طور نيست كه واجب باشد بر ما كه دفاع كنيم و ندانيم چه جور دفاع كنيم ، بايد بدانيم چه جور دفاع مى كنيم .(366)
4 ـ براى همه است كه تيراندازى ... [و] فنون جنگى را ياد بگيرند.(367)
5 ـ فرار از جبهه در هيچ حالى جايز نيست .(368)
6 ـ عـمـل بـه دسـتـور فرمانده ، واجب و راه فلاح و پيروزى است . از اين رو، بدون توجه به دستور فرماندهى نمى توان به عقب برگشت ، اگر چه ضرر قطعى داشته باشد و تـخلّف از آن حرام و موجب مجازات ، طبق مقرّرات دولت اسلامى است ، مگر در موارد استثنايى كه ضرورت اقتضا كند.(369)
2 ـ دفاع غير نظامى
مـنـظـور از (دفـاع غـيـر نـظـامـى) دفـاع از اسـلام و جـامـعـه اسـلامـى در مـقـابـل تهاجم سياسى ، اقتصادى و فرهنگى دشمن است . در اين نوع دفاع مسلمانان وظيفه دارنـد بـه مـقـتـضـاى نـوع تـهـاجـم در مـقـام دفـاع بـرآيـنـد و استقلال اسلامى خود را در عرصه هاى ياد شده حفظ كنند. در قرآن كريم مى خوانيم :
(وَ لَنْ يَجْعَلَ اللّهُ لِلْكافِرينَ عَلَى الْمُؤْمِنينَ سَبيلاً)(370) خداوند هرگز كافران را بر مؤ منان تسلّطى نداده است .
بـراسـاس اين دستور قرآنى مسلمانان بايد با اتخاذ سياست هاى اصولى در روابط خود بـا بـيـگـانـگـان راه هـرگـونه نفوذ و سلطه جويى را بر آنان ببندند و پاسدار عزّت و شرف اسلامى خويش باشند.
اينك به بيان برخى از ديدگاه هاى حضرت امام (ره) در سه محور زير مى پردازيم .
الف ـ دفـاع سـيـاسـى : دفـاع در عرصه سياست براى دفع استيلاى سياسى دشمنان را (دفـاع سـيـاسـى) مـى نامند. چگونگى دفاع سياسى را در انديشه حضرت امام (ره) مى توان از لابه لاى سخنان و فتاوايشان جستجو كرد. ايشان در اين باره مى فرمايد:
اگـر در روابـط سـيـاسـى بـيـن دولت هـاى اسـلامـى و دول اجـانـب خـوف آن بـاشـد كـه اجـانـب بر ممالك اسلامى تسلّط پيدا كنند اگر چه تسلّط سـيـاسى و اقتصادى باشد، لازم است بر مسلمانان كه با اين نحوه روابط مخالفت كنند و دولت هاى اسلامى را به قطع اين گونه روابط ملزم كنند.(371) همچنين مى فرمايد:
درصـورتـى كـه بـعـضى از زمامداران دولت هاى اسلامى يا بعضى از نمايندگان مجلس موجب نفوذ سياسى يا اقتصادى بيگانگان بر مملكت اسلامى گردند، به طورى كه از اين نفوذ بر كيان اسلام يا استقلال مملكت ، هر چند در آينده ، ترسيده شود، اين فرد خائن و از مـقـام خـويـش بـر كـنـار اسـت و بـر امـت اسلامى است كه اگر چه با مقاومت منفى مانند ترك مـعـاشـرت و تـرك مـعـامـله بـا او و روى گردان شدن از او به هر وجهى كه ممكن است او را مـجـازات كـنـنـد و در اخـراج او از تمام شؤ ون سياسى و محروم كردن او از حقوق اجتماعى ، اهتمام ورزند.(372) ب ـ دفاع اقتصادى : دفاع در عرصه اقتصادى براى دفع سلطه اقتصادى و بازرگانى دشـمـنـان اسـت . اگـر دشـمـنان بخواهند ثروت ملّت را تصاحب كنند و به صورتى ازبين ببرند، يا اقتصاد ملّى و سنّتى كشور اسلامى را متلاشى كنند. منابع و ذخاير آن را غارت نـمـايـند و بالا خره به شكلى بخواهند استقلال اقتصادى كشور اسلامى را از بين ببرند، مـسـلمـانـان وظيفه دارند از ثروت و اقتصاد و استقلال اقتصادى خويش ـ هر چند با جنگيدن ـ دفاع كنند.
حضرت امام (ره) در اين باره مى فرمايد:
اگـر در روابـط اقـتـصـادى و مـانـند آن بر حوزه اسلام و كشور اسلامى ترسيده شود كه بيگانگان بر آن تسلّط سياسى يا غير آن كه موجب استعمار آنان يا استعمار كشورشان مى شـود، پـيـدا كنند، بر همه مسلمانان واجب است كه از چنين روابطى اجتناب كنند و اين گونه روابط حرام است .(373) همچنين مى فرمايد:
درصورتى كه در روابط بازرگانى دولت ها يا تجّار با بعضى از دولت ها يا تجّار بـيـگـانه ترس بر بازار مسلمانان و زندگى اقتصادى آن ها باشد، واجب است آن را ترك كنند و چنين تجارتى حرام است و درصورت چنين