بندگان تسلط و ولايتى ندارند و ولايت تكوينى خداوند به تصريح آيه شريف «انّما أمره اذا اراد شيئاً ان يقول له كن فيكون».1 بدون هيچ واسطهاى بر مخلوقاتش جارى است.2 از نظر تشريعى نيز، ولايت و حكومت بر جامعه انسانى به تصريح آيه شريف «انّما وليّكم اللّه و رسوله والّذين آمنوا الّذين يقيمون الصّلوة و يؤتون الزّكوة و هم راكعون».3 از آنِ خداوند متعال و رسول وى و مؤمنين (به خدا و رسول) است، زيرا همچنانكه فيض بيان داشته «انّما وليّكم»، يعنى اينكه آنها اولى به شما هستند و اين به معناى آن است كه آنها به شما و امور شما ـ از نفستان گرفته تا اموالتان ـ سزاوارترند.4
فيض كاشانى با الهام از اين آيات، حكومت بر جامعه انسانى را بر چند نوع تقسيمكرده و بهترين و ايدهآلترين آنرا حكومت انبيا و اولياى معصوم دانسته و معتقد است كه آنها «براى مؤمنين اولى از انفسشان»5 مىباشند، زيرا علاوه بر اينكه به «سياست دنيوي»، يعنى «حفظ اجتماع ضروري» انسانها قادرند مىتوانند «عالم مُلك را در خدمت عالم ملكوت قرار داده و انسانها را به سوى خداوند متعال سوق دهند و تمامى شهوات را در خدمت عقول قرار داده و دنيا را به آخرت ارجاع دهند و بدينوسيله خلايق را از عذاب آخرت و وَبال و وخامت عاقبت و سوء مآل نجات داده و آنها را به سعادت قصوى برسانند».6
زمانى كه چنين حكومت و حاكمانى در دسترس نباشند، فيض اجتماع
1. يس (36) آيه 82. 2. كلمات مكنونة، ص 99. 3. مائدة (5) آيه 55. 4. فيض كاشانى، الصافى، ص 44. 5. همان، ج 4، صص 164 و 165. 6. علماليقين، ج 1، ص 349.