پيش گيرى و درمان

آنـچه بيان شد در بيان زشتى ، ناهنجارى و زبان بازى چاپلوسى كافى است و همين مقدار نيزبـايـد مـؤ مـنـان طـالب پـاكـى را وادار كـند كه به فكر پيش گيرى و احياناً درمان اين بيمارىروحـى باشند و اجازه ندهند كه دل هاى پاكشان پذيراى اين ويروس اخلاقى گردد و اوصاف واعـمـال نـيـكشان را بدان آلوده سازد. براى پيش گيرى و درمان ، امور زير از سوى بزرگان ،توصيه شده است :

بدانيم كه تملّق گويى و تملّق شنوى ، از اخلاق مؤ منان و رادمردان نيست .

بـه يـاد داشته باشيم كه چاپلوسان دشمنان ما هستند و هر گاه منافعشان اقتضا كند نه تنها ازما ستايش نمى كنند، بلكه بدگويى خواهند كرد به فرموده امام على (ع ):

كـسى كه [در حضورت ] عيب تو را بپوشاند [و چاپلوسى كند ولى ] پشت سر از تو عيب جويىكند، دشمن توست از او بپرهيز!(150)

تـمـلّق گويى به طور معمول با بد گويى از ديگران همراه است و متملّق همان گونه كه عيب وايـراد ديـگـران را نـزد مـا آورده ، عـيـب و نـقـص ما را نيز نزد ديگران بازگو مى كند. به گفتهسعدى :

به سفارش پيامبر بزرگ اسلام (ص ) عمل كنيم كه فرمود:

بر دهان ستايش گران ، خاك بپاشيد!(151)

غيبت و عيب جويى

زنـدگـى اجـتـمـاعى براساس صفا، صداقت ، اطمينان ، خوبى و خوش بينى پى ريزى شده تاانسان ها با آرامش و امنيت ، برخوردارى از حقوق ، بهره ورى از امكانات و برقرارى روابط حسنه، بـه زنـدگـى خـويـش ادامه دهند و راه تكامل را بپويند. براى دوام و بقاى چنين بسترى ، رعايتقوانين و مقررات ، آداب و رسوم و روابط اخلاقى ، ضرورى است .

در بـعـد اخـلاق اجـتـمـاعـى ، رعـايـت اخـلاق نـيـكـو و پـرهـيـز ازرذايـل مـطرح است كه دسته اوّل به صفا و صميميت و معنويت جامعه مى انجامد و دسته دوم ، آفاتزندگى جمعى است كه سبب آسيب رسانى جدّى به كيان جامعه بشرى و استحاله آن مى شود.

در مـيـان رذايـل اخـلاق اجتماعى ، غيبت و عيب جويى از زشتى و شناعت فراوانى برخوردار است كهنـظـامـيـان ارجـمـند حتماً بايد مراقب صفات نيكوى خود باشند تا به چنين آفاتى آلوده نگردند.بـهـترين رهنمودها را در اين مورد، آيات و روايات ا سلامى ارائه داده اند كه بحث را با آنها پىمـى گيريم . نخست معناى اين دو واژه و ارتباط آنها با يكديگر را بيان مى كنيم ، سپس هر يك ازآنها را به طور جداگانه شرح مى دهيم .