طواف وداع - فقه تطبیقی نسخه متنی

طواف وداع

امامي

31 ـ براي كسي كه ميخواهد از مكّه بيرون رود، مستحب است طواف وداع نمايد.

شافعي و حنفي

31 ـ پس از پايان اعمال روز دوازدهم به مكه بر ميگردند و قبل از خروج از مكه انجام طواف وداع واجب است. خواهراني كه موقع وداع حيض داشته باشند ميتوانند از جلوي درِ مسجد وداع كنند و وارد نشوند و از بيرون كفايت ميكند.

نماز در حجاز

1 ـ به فتواي امام(رحمه الله) و مراجع در مكه و مدينه، در مسافرخانه و هتل نبايد نماز را به جماعت بخوانند و ميتوانند در جماعت ساير مسلمين در مساجد شركت كنند و نماز را به جماعت بخوانند.³

2 ـ تبيين فضيلت نماز در مسجد الحرام و مسجد النبي(صلي الله عليه وآله)و استناد به رواياتي مانند: الف: عَنْ رَسُولِ اللهِ (صلي الله عليه وآله) «صَلاةٌ في مَسْجِدي هُنا تَعْدِلُ عِنْدَاللهِ عَشْرَةَ آلاف صَلاة في غَيْرِهِ مِنَ الْمَساجِدِ».⁴ ب: عَنِ الإمام الْباقِرِ (عليه السلام) «صَلاةٌ في الْمَسْجِدِالْحَرامِ أَفْضَلُ مِنْ مِائة أَلْف صَلاة في غَيْرِهِ مِنَ الْمَساجِدِ».⁵

3 ـ بهتراست نماز فرادا را نيز در مسجد الحرام و مسجد النبي(صلي الله عليه وآله) بخوانيم: «سَأَلْتُهُ عَنِ الرَّجُلِ يُصَلِّي فِي جَمَاعَة فِي مَنْزِلِهِ بِمَكَّةَ أَفْضَلُ أَوْ وَحْدَهُ فِي الْمَسْجِدِ الْحَرَامِ، فَقَالَ: وَحْدَهُ». ⁶

4 ـ به فتواي مراجع، نماز با عامه فضيلت و ثواب دارد، حتي اگر نياز به اعاده داشته باشد. عباراتي مانند: «مَنْ صَلَّي مَعَهُمْ فِي الصَّفِّ الأَوَّلِ كَانَ كَمَنْ صَلَّي خَلْفَ رَسُولِاللهِ (صلي الله عليه وآله)»⁷ يا «فَإِنَّ الْمُصَلِّيَ مَعَهُمْ فِي الصَّفِّ الأَوَّلِ كَالشَّاهِرِ سَيْفَهُ فِي سَبِيلِ اللهِ». ⁸ يا روايت بسيار مهم زيد شحّام از امام صادق(عليه السلام) كه در وافي، ج2، ص 182 نقل شده قابل استناد است.

5 ـ به فتواي امام و مراجع «وقتي كه در مسجد الحرام يا مسجد النبي نماز جماعت منعقد شد، مؤمنين نبايد از آنجا خارج شوند و بايد از جماعت تخلّف نكنند و با ساير مسلمين به جماعت نماز بخوانند.⁹

6 ـ هنگام برگزاري نماز، از تجمع در كنار بقيع يا ايستادن در كنار خيابانها و مغازهها و يا حركت برخلاف جهت نمازگزاراني كه به سوي مسجد ميروند، جدّاً پرهيز كنيم.

7 ـ نماز خواندن در كنار بقيع و در داخل آن ممنوع است و نمازهاي مستحبي; مانند نماز زيارت را ميتوانيم در حرم يا هتل بخوانيم.

8 ـ نماز تحيّت(احترام) مسجد در فقه شافعي و حنبلي (مذهب رايج حجاز) مورد تأكيد است. هنگام ورود به مسجد از آن غفلت نكنيم.

9 ـ در هنگام برگزاري نماز جماعت از نماز فرادا جداً خودداري كنيم.

10 ـ به محض شنيدن «قد قامت الصلاة» برخيزيم و در صف جماعت بايستيم.

11 ـ پيش از نماز صبح دو اذان و يك اقامه گفته ميشود اولين اذان براي «نماز شب» است و حدود يك ساعت پيش از اذان صبح گفته ميشود، اذان دوم نيز براي اعلام «طلوع فجر» و فرا رسيدن وقت نماز صبح است و بعد از حدود 20 دقيقه، اقامه نيز پيش از شروع نماز گفته ميشود.

12 ـ در همه نمازهاي پنجگانه، ميان اذان و اقامه چند دقيقه فاصله است تا نمازگزاران به مسجد برسند، كمترين فاصله بين اذان و اقامه نماز مغرب است كه حدود 5 الي 7 دقيقه است.

13 ـ اهل سنت اهميت فراواني به منظم بودن صفهاي نماز جماعت ميدهند. امام جماعت قبل از گفتن تكبيرة الاحرام با جملات زير نماز گزاران را به تسويه صفوف و منظم ايستادن در صفوف دعوت ميكند: «سَوُّوا صُفُوفَكُم»، «اِسْتَوُوا»، «أَتِمُّو الصَّفَّ الأَوَّل فَالاَْوَّل»، «سَدُّوا الْخِلَلَ» و... اگر در صفهاي جلو جاي خالي وجود دارد، در صف بعد نايستيد.

14 ـ اهل سنت اتصال صفوف را در «مكان واحد» مانند مسجد النبي(صلي الله عليه وآله) يا مسجدالحرام لازم نميدانند، ولي شيعيان سعي كنند جايي به نماز بايستند كه اتصال برگزار باشد.

15 ـ بلافاصله پس از امام، تكبيرةالاحرام بگوييد و وارد نماز شويد.

16 ـ در رفتن به ركوع و سجدهها و برخاستن از آنها، حتماً از امام تبعيّت كنيد و تأخير محسوس نداشته باشيد.

17 ـ از تكتّف و تأمين (دست بسته نماز خواندن و گفتن آمين پس از حمد) خودداري كنيد كه به فتواي فقهاي شيعه مبطل نماز است، پس از حمد مستحب است «اَلْحَمْدُ للهِِ رَبِّ الْعالَمِين» بگوييد.

18 ـ اهل سنت «بِسْمِاللهِ الرَّحْمنِ الرَّحِيم» را جزو سوره نميدانند و در صورتي كه آن را قرائت كنند نيز آهسته قرائت ميكنند.

19 ـ در نماز به طور معمول قنوت نميخوانند ولي گاهي پس از ركوع بجا ميآورند، توجه داشته باشيد در اين صورت پيش از امام به سجده نرويد.

20 ـ سجده بر فرش بر اساس بسياري از فتاواي فقها مجزي است. از هنگام ورود به فرودگاه جده تا بازگشت به آن، رعايت كنيم و از گذاشتن مهر يا كاغذ يا دستمال كاغذي خود داري كنيم ولي در جايي كه اهل سنت تردد ندارند و نيز در هتل حتماً بايد سجده بر چيزي باشد كه بر اساس فقه شيعه سجده بر آن صحيح است.

21 ـ اهل سنت «جلسه استراحت» ندارند و پس از سجده بلافاصله بر ميخيزند. شما جلسه استراحت را رعايت كنيد ولي زياد طول ندهيد.

22 ـ بسياري از مراجع نماز با اهل سنت را مجزي ميدانند و نياز به اعاده نيست و به فتواي برخي نيز مشروط به تلاوت اخفاتي حمد و سوره يا حديث نفس آن است (آية الله خوئي، تبريزي، سيستاني) و فقط آية الله گلپايگاني مجزي نميدانند و بايد اعاده شود.

23 ـ در نماز جماعت، مأمومين بايد ذكرهاي ركوع، سجده، تشهد و تكبيرها و... را اخفاتاً بگويند.

34 ـ اهل سنت در ركعت سوم و چهارم همواره سوره حمد ميخوانند ما نيز مخيّر بين تسبيحات اربعه و سوره حمد هستيم.

25 ـ اهل سنت تجافي ندارند ما نيز به جهت تبعيت در جماعت آنان، تجافي نميكنيم و به حال تشهد مينشينيم.

26 ـ پس از نماز، گفتنِ «الله اكبر» جزو نماز نيست بلكه اولين تعقيب نماز است. در هنگام گفتن تكبيرات، دستها را بالا نياوريد و جملات تكبير را كمي بلندتر بگوييد تا بشنوند و برخي توهمات آنان زدوده شود.

27 ـ در صورتي كه نماز شكسته ميخوانيد دو نماز خود را با يك نماز اهل سنت اقتدا كنيد و بين نماز به گونهاي عمل كنيد كه شكسته بودن نماز معلوم نشود (پس از تشهد ركعت دوم به سلام آخر اكتفا كنيد و بدون برگرداندن رو از قبله بايستيد و هنگام رفتن امام به ركوع تكبيرة الاحرام نماز دوم را بگوييد و به ركوع برويد).

28 ـ نماز خواندن پس از جماعت صبح تا بر آمدن آفتاب و پس از نماز عصر تا هنگام مغرب مورد نهي فقه حنبلي است، حتيالمقدور از آن خود داري كنيد

29 ـ حتيالمقدور در نماز جماعت عصر و عشاي اهل سنت نيز شركت كنيد.

30 ـ اگر پس از نمازهاي واجب، نماز ميّت برگزار شد، حتيالامكان نماز ميت را بخوانيد. نماز ميت در مذهب حنبلي چهار تكبير دارد.

31 ـ نماز عصر حدود سه ساعت پس از نماز ظهر، و نماز عشاء حدود يك ساعت پس از نماز مغرب برگزار ميگردد.

32 ـ در نماز صبح روزهاي جمعه امام غالباً پس از حمد آيات سجدهدار، قرآن را تلاوت ميكند، بايد هماهنگ با امام بين نماز سجده واجب را رعايت كنيد.

33 ـ هنگام اذان و اقامه نمازها و نيز هنگام خطبههاي نماز جمعه از گفتگو با يكديگر و نماز خواندن و تلاوت قرآن خودداري كنيد.

34 ـ از محل سجده نمازگزاران عبور نكنيد; زيرا برخي از اهل سنت از اين كار منع ميكنند.

35 ـ در مسجد الحرام در مسير طوافِ طواف كنندگان به نماز نايستيد.

36 ـ در صورتي كه پليس حرم از نماز خواندن در نزديك مقام ابراهيم منع ميكند،حتماً مراعات كنيد.

37 ـ نماز طواف مستحبي در همه جاي مسجدالحرام صحيح است، از خواندن نماز طواف مستحبي يا ساير نمازها در پشت مقام ابراهيم خودداري كنيد و آنجا را براي كساني كه نماز طواف واجب دارند، خالي بگذاريد.

38 ـ احكام مربوط به نماز استدارهايي در مسجدالحرام و اختلاف فتاواي مراجع را براي زائران تبيين كنيد.

39 ـ محل ايستادن امام جماعت در مسجد الحرام: صبح، مغرب و عشاء: نزديك مقام ابراهيم. ظهر: زير بالكن، مقابل حد فاصل بين ركن يماني و ركن حَجَر. عصر: بين حِجْر اسماعيل و درِ كعبه. در نماز جمعه: نزديك مقام ابراهيم. هرگاه صفوف جماعت دور تا دور كعبه تشكيل شده باشد امام جلو يا پشت مقام ابراهيم(عليه السلام) ايستاده و اگر در صفوف شكاف وجود دارد مقابل شكاف است.

40 ـ حكم نماز قصر و اتمام در مكه و مدينه: مسافر ميتواند در چهار مكان نماز را تمام بخواند (تخيير): مسجد النبي(صلي الله عليه وآله)، مسجد الحرام، مسجد كوفه و حائر حسيني(عليه السلام). تبيين اختلاف فتاوا: الف: برخي مراجع اين تخيير را نميپذيرند (شبيري زنجاني). ب: برخي تخيير را در محدوده مسجد قديم ميپذيرند (بهجت). ج: برخي در تمام بخشهاي مسجد ميپذيرند (امام، اراكي). د: برخي آن را به محدوده مدينه و مكه قديم توسعه ميدهند (خوئي، تبريزي). هـ: برخي آن را به همه شهر توسعه ميدهند (خامنهاي، مكارم، فاضل لنكراني، صافي، سيستاني، نوري همداني، گلپايگاني، صانعي).

مختصري از تفاوتهاي نماز اهل سنت مكه و مدينه با مذهب اهل بيت(عليهم السلام)¹⁰