اخلاق در قرآن کریم جلد 1

اصول اخلاقى اسلامى در روايات

در روايات اسلامى نيز احاديثى كه بيانگر اصول اخلاقى حسنه و سيئه است ديده مى شود كه روش مخصوص به خود را تعقيب مى كند، نه روشى را كه حكماى يونان داشته اند، از جمله:

1- در حديث معروفى كه در كتاب اصول كافى از امام صادق عليه السلام نقل شده است چنين مى خوانيم كه: يكى از ياران آن حضرت به نام سماعة بن مهران مى گويد: با گروهى از اصحاب آن حضرت در خدمتش بوديم كه سخن از عقل و جهل به ميان آمد، فرمود: لشكريان عقل و جهل را بشناسيد تا هدايت شويد، من گفتم فدايت شوم، تا شما شرح ندهيد ما آگاه نخواهيم شد، امام فرمود: خداوند در آغاز، عقل را آفريد... سپس جهل را (عقل از در اطاعت در آمد و جهل طريق معصيت را پوييد) خداوند هفتاد و پنج لشكر به عقل داد و هفتاد و پنج لشكر كه ضد آن بود به جهل.

سپس امام، هفتاد و پنج لشكر (5) عقل و جهل را به شرح زير بيان فرمود:
» الخيرو هو وزير العقل; نيكى وزير عقل است
» وجعل ضده الشر وهو وزير الجهل; و ضد آن بدى است كه وزير جهل است
» والايمان وضده الكفر; و ايمان و ضدش كفر
» والتصديق وضده الجمود; و تصديق (ايمان به آيات الهى و انبياء) و ضدش انكار
» والرجاء وضده القنوط; اميد و ضدش نوميدى
» والعدل وضده الجور; و عدالت و ضدش ستم
» والرضاء وضده السخط; رضا و خشنودى و ضدش خشم و نارضايى
» والشكر وضده الكفران; شكرگزارى و ضدش كفران
» والطمع وضده الياس; طمع (به آنچه در دست مردم است) و ضدش نوميدى(از آنها)
» والتوكل وضده الحرص; توكل و ضدش حرص
» والرافة وضده القسوة; رافت و ضدش سنگدلى
» والرحمة وضدها الغصب; رحمت و ضدش غضب
» والعلم وضده الجهل; علم و ضدش جهل
» والفهم وضده الحمق; فهم و ضدش حماقت
» والعفة وضده التهتك; عفت و ضدش پرده درى
» والزهد وضده الرغبة; زهد و ضدش دنياپرستى
» والرفق وضده الخرق; مدارا و ضدش خشونت
» والرهبة وضده الجراة; خدا ترسى و ضدش بى باكى و جسارت
» والتواضع وضده الكبر; تواضع و ضدش تكبر
» والتؤدة وضدها التسرع; متانت و آرامش و ضدش شتابزدگى
» والحلم وضده السفه; بردبارى و ضدش سفاهت و نابردبارى
» والصمت وضده الهذر; خاموشى و ضدش بيهوده گويى
» والاستسلام وضده الاستكبار; تسليم (در برابر حق) و ضدش استكبار
» والتسليم وضده الشك; تسليم (در برابر عقائد الهى) و ضدش شك
» والصبر وضده الجزع; صبر و ضدش بى تابى
» والصفح وضده الانتقام; گذشت و ضدش انتقام
» والغنى وضده الفقر; بى نيازى و ضدش فقر
» والتذكر وضده السهو; توجه و ضدش غفلت
» والحفظ وضده النسيان; حفظ و ضدش فراموشكارى
» والتعطف وضده القطيعة; محبت و پيوند و ضدش قطع رابطه
» والقنوع وضده الحرص; قناعت و ضدش حرص
» والمؤاساة وضدها المنع; مواسات و ضدش منع
» والمودة وضدها العداوة; دوستى و ضدش عداوت
» والوفاء وضده الغدر; وفا و ضدش پيمان شكنى
» والطاعة وضدها المعصية; اطاعت و ضدش معصيت
» والخضوع وضده التطاول; خضوع و ضدش برترى جويى
» والسلامة وضدها البلاء; سلامت و ضدش بلا
» والحب وضده البغض; محبت و ضدش كينه توزى
» والصدق وضده الكذب; راستى و ضدش دروغگويى
» والحق وضده الباطل; حق و ضدش باطل
» والامانة وضدها الخيانة; امانت و ضدش خيانت
» والاخلاص وضده الشوب; خلوص و ضدش آلودگى نيت
» والشهامة وضدها البلادة; شهامت و ضدش خمودى
» والفهم وضده الغباوة; فهم و ضدش كودنى
» والمعرفة وضدها الانكار; معرفت و ضدش عدم عرفان
» والمداراة وضدها المكاشفة; مدارا و ضدش پرده درى
» وسلامة الغيب وضدها المماكرة; حفظ الغيب و ضدش توطئه گرى
» والكتمان وضده الافشاء; كتمان (اسرار مردم) و ضدش افشاگرى
» والصلاة و ضدها الاضاعة; نماز و ضدش بى نمازى
» و الصوم و ضده الافطار; روزه و ضدش افطار
» والجهاد وضده النكول; جهاد و ضدش خوددارى از جهاد
» والحج وضده نبذ الميثاق; حج و ضدش پيمان شكنى خدا
» وصون الحديث وضده النميمة; نگهدارى سخنان و ضدش سخن چينى
» وبرالوالدين وضده العقوق; نيكى به پدر و مادر و ضدش مخالفت و آزار
» والحقيقة وضدها الرياء; حق جويى و ضدش رياكارى
» والمعروف وضده المنكر; معروف و ضدش منكر
» والسترو ضده التبرج; پوشيدگى و ضدش نمايش زينت
» والتقية وضدها الاذاعة; تقيه و ضدش افشاى اسرار
» والانصاف وضده الحمية; انصاف و ضدش تعصب
» والتهيئة وضدها البغى; مصالحه و ضدش كارشكنى
» والنظافة وضدها القذر; نظافت و ضدش كثافت
» والحياء وضدها الجلع; حيا و ضدش بى حيايى
» والقصد وضده العدوان; ميانه روى و اعتدال و ضدش تجاوز
» والراحة وضدها التعب; راحت و ضدش رنج
» والسهولة وضدها الصعوبة; سهولت و ضدش سختگيرى
» والبركة وضدها المحق; بركت و ضدش نقصان
» والعافية وضدها البلاء; تندرستى و ضدش بيمارى
» والقوام وضدها المكاثرة; اعتدال و ضدش فزون طلبى
» والحكمة وضدها الهواء; حكمت و ضدش هواپرستى
» والوقار وضده الخفة; وقار و ضدش جلفى و سبكى
» والسعادة وضدها الشقاوة; سعادت و ضدش شقاوت
» والتوبة وضدها الاصرار; توبه و ضدش اصرار بر گناه
» والاستغفار وضده الاغترار; پوزش طلبيدن و ضدش مغرور بودن
» والمحافظة وضدها التهاون; جديت و ضدش سستى
» والدعاء وضده الاستنكاف; دعا و ضدش خوددارى از دعا
» والنشاط وضده الكسل; نشاط و ضدش كسالت
» والفرح وضده الحزن; شادى و ضدش غم
» والالفة وضدها الفرقة; الفت و جوشش با مردم ضدش جدايى طلبى
» والسخاء وضده البخل; سخاوت و ضدش بخل