لطفا منتظر باشید ...
تفسير شيخ مجدالدين نجفى اصفهانى
(مـتـوفـى 1403 هـ ق ) .مـؤلـف آن شـيخ مجدالدين نجفى اصفهانى يكى از اعلام تفسيرى اواخر قرن چهاردهم و اوايل قرن پانزدهم هجرى مى باشد.نـام تـفـسـيـر او ((الـيـواقـيـت الـحسان فى تفسير سورة الرحمان )) از تفاسير تك نگارى فشرده ومختصرى مى باشد.رشته ى تحرير در آمده است .1403 ه ق به چاپ رسيده است .تفسير مخزن العرفان بانو امين اصفهانى
(متوفاة 1403 ه ق ) .مؤلفه ى آن , بانوى دانشمند اسلامى و به تعبير متواضعانه خودش ((خادمه اى ازخـدام آل رسـول (ص ) و كـوچـك تـريـن ذريه اى از ذرارى بتول (عليها السلام ) )), امين علويه اصفهانى (ره ) از كاوشگران قرن چهاردهم و اوايل قرن پانزدهم هجرى مى باشد.نـام كامل او ((سيده نصرت امين )) معروف به ((بانوى ايرانى )) (اصفهانى ) از علماى برجسته عالم تشيع و از بندگان صالحه الهى در عصر اخير مى باشد.پرتو نفحات رحمانى , سراسر عمر پر بركتش را صرف تعليم و تعلم معارف اسلامى كردو در طريق سـيـر و سـلـوك و جـست و جوى فطرت و رضاى حق تعالى به مخزن العرفان حق , دست يافت و تـالـيفات گرانقدرى در رشته تفسير قرآن , حديث , حكمت , فقه ,اصول , اخلاق و تربيت از خود به يادگار گذاشت .
او از نـخستين كسانى بود كه دروس حوزوى را براى خواهران دارالتبليغ اسلامى اصفهان در سال (1344 ه.تـاسـيس كرد تا دختران با پوشش اسلامى بتوانند در كلاس درس , حاضر شوند و از دبيران زن در جهت كسب علم و معرفت , مخصوصا در زمينه فقه اسلامى بهره مند شوند.حقيقت او نخستين زنى بود كه با تهاجم فرهنگى غرب , مبارزه كرد.تـقـوائى اين عالمه ى ربانى خود حجتى است بر اينكه زنان متعهد جامعه اسلامى مى توانندبا طى مدارج عالى , خود را به درجات علمى و فرهنگى شامخ اسلامى برسانند.
بيوگرافى اجمالى
بـا شرح زندگى پربار اين عالمه فقيهه و مفسره قرآن , اميداست كه زندگى پر بركت و آثار ارزنده ايشان راهنماى شيفتگان راه علم و معرفت و زنان ايران اسلامى قرار گيرد.بانو امين در سال 1265 شمسى در اصفهان متولد شد (زمان سلطنت ناصرالدين شاه ). فردى مؤمن و متعهد و سخاوتمند, و مادرش حاج خانم بى بى دختر حاج مهدى (جناب )بودند.خداوند پس از سه فرزند پسر, دخترى بسيار باهوش به اين خانواده عطا فرمود كه بعدها باعث فخر و مباهات زنان آن خانواده و ايران گرديد.مادر, دختر خود را در چهار سالگى براى يادگيرى خواندن و نوشتن و فراگرفتن قرآن , به مكتب مى فرستد.بود با چوب بلند و فضاى مكتب همان فضاى رعب آور مكتبخانه هاى قديم بود). تـرتـيب خانم امين خواندن و نوشتن را در فضايى شروع مى كند كه كمتر خانواده اى به خود اجازه مى داد تا دختر را براى كسب علم و دانش به تحصيل وادارد.(سـلـطنت قاجار) به زنان از ديد حرمسرايى مى نگريستند و مانع فعاليت فرهنگى واجتماعى آنان مى شدند, و تحصيل را مقدمه اى براى حضور اجتماعى زن در جامعه مى دانستند.
سن 11 سالگى به آموختن زبان عربى مى پردازد.يـاد دارم در اوقـاتى كه با بچه هاى همسن و سال خود بودم , مثل آنها گردش و تفريح نمى كردم , بـلـكـه بـيـشـتر مشتاق بودم تنها باشم تا بتوانم فكر كنم , زيرا گمشده اى در وجودخود احساس مى كردم .مقام پا از جاده شريعت بيرون نگذارم .در 15 سـالـگـى بـه عـقـد پسر عموى خويش , آقاى حاج ميرزا معين التجار ازبازرگانان بانفوذ و سرشناس اصفهان در مى آيد و به خانه دارى , شوهردارى و بچه دارى مى پردازد.
اسـت , به تحصيل فقه و اصول و تفسير و علم حديث نزد اساتيد گرانقدرى : چون علا مه بزرگوار مير سيد على اصفهانى نجف آبادى و شيخ مظاهرى اصفهانى رومى آورد.كـه خـود از سـواد كمى بهره مند بود, در راه فراهم نمودن وسايل تحصيل همسر از هيچ كوششى مضايقه نمى كند.خداوند همواره بدرقه ى راهم بود همچنين مى نويسد: ((در حين تحصيل گاهگاهى حالات خوش و نورانى نصيبم مى شد.در همين ايام به حكمت روى مى آورد و ديرى نمى گذرد كه ذوق عرفانى دراوپديدار مى گردد و به كشف و شهود مطالب عارفانه , شايق مى گردد و طى مراحل و منازل ,سيرالى اللّه مى كند.
در خانه , تعليم مى گيرد.جست و جوى محبوبى بود كه سالها در سراغ آن مى گشت .((هيچ بدبختى بالاتر از اين نيست كه آدمى از محبوبش دور باشد.او بـا جـديـت تمام استقامت مى كند و به تحصيل مى پردازد, به قول او: ((وقتى به مطالعه مشغول مـى شـدم بـارهـا نـزديكان و خويشان مرا ملامت مى كردند كه آنچه مى كنى جز بطالت و كسالت نـيـسـت , اما من اين را براى رضاى دوست , تحمل مى كردم او با ايمان و اعتقاد به درستى به سعى خود ادامه مى داد.
شـد, بـاز خـود در مـورد آمـوخـتـن علوم مى نويسد:((در نوشته هايم كمتر از امور خارجى كمك گـرفـتـه ام , نـمـى گـويم از غيب خبر دارم اما معنويات و معارف را از استاد فرا نگرفته ام و غالب نوشته هايم با ارشاد و كمك خداست .
خـانم امين در چهل سالگى به درجه اى مى رسد كه بعضى از علما و مراجع تقليد:از جمله مرحوم آية اللّه العظمى حاج شيخ عبدالكريم حائرى و آية اللّه العظمى محمدكاظم شيرازى , و آية اللّه سيد ابـراهـيـم حسينى شيرازى اصطهباتى پس از طرح پرسشهاى بسيار, و دريافت پاسخهاى مكفى و مطمئن , به ايشان اجازه اجتهاد در احكام شرع رامى دهند.
والـمـسـلـمـين مظاهرى نجفى اصفهانى اجازه روايت دريافت داشته است و او به آية اللّه العظمى مرعشى نجفى و حجة الاسلام والمسلمين زهير الحسون نيز اجازه روايتى داده اند.فقه و اصول و حكمت را نزدشان خوانده بود.
خدمات فرهنگى
بانو امين با احساس مسؤوليت اجتماعى و دينى در سال 1344 ه.نـام مـكـتب فاطمه (س ) براى خانمها تاسيس مى نمايد كه در آن مركز در حدود يك هزارشاگرد تربيت كردند.جـامعه زنان در آمد كه در آن مركز بانوان علاقه مند به كسب علم و فضيلت , به تحصيل وتدريس عـلـوم ديـنى در رشته هاى فقه , اصول , حكمت , عرفان , فلسفه و اخلاق پرداختندكه شهريه آن به عهده خانم امين بود.فعاليت آن مركز هنوز هم تحت نظر يكى از شاگردان خانم امين اداره مى شود.ايشان مؤسس دبيرستان دخترانه به هزينه ى خودشان بودند كه به آموزش و پرورش اهدا كردند.تفسير مخزن العرفان
مـخـزن الـعـرفـان در تفسير قرآن اين تفسير شريف كه از سوى انتشارات نهضت زنان مسلمان به صورت وزيرى در سال 1361 ش .مؤلفه بزرگوار به شهيد اخلاق و عرفان اسلامى , مرحوم آيت اللّه شهيد دستغيب اهدا وتقديم شده است .مجموعا حدود 6000 صفحه مى گردد.اخلاقى و شامل حقايق تابناك قرآنى است مؤلف محترم در آغاز پيشگفتار پس ازبازگوئى فضيلت قرآن , تذكرات سودمندى را پيرامون تفسير و علوم قرآنى دارد آنگاه باتفسير سوره فاتحه آغاز و در جلد آخر تفسير خود را با سوره ((الناس )) با اين سخن به پايان مى برد
((از بعضى از علماى تفسير وارد شده است كه چون اول قرآن با حرف ((با بسم ))افتتاح گرديد و در آخر قرآن با حرف سين ((والناس )) خاتمه پذيرفته است .و نـكـتـه اى عـجـيـب مـكـنـون اسـت زيـرا ايـن حـرف بـا سـيـن را وقتى با هم جمع كنيم در فـارسـى كـلـمـه ((بس )) را تشكيل مى دهد و در عربى بسك ((به معنى حسبك )) آيد و معنى آن چـنين مى شود ((حسبك من الكونين ما اعطيناك بين الحرفين )) يعنى تو را از هر دو جهان كافى است آنچه را به تو در بين اين دو حرف , عطا نموديم , يعنى بر مرد و زن مسلمان كافى است كه هر دوپيروان آن باشند تا آنها را به سعادت و فيروزمندى دنيا و آخرت برساند((48)).
آثار و تاليفات
1ـ الاربعين الهاشميه در شرح چهل حديث از احاديث معصومين (ع ) اين كتاب به زبان عربى است كه بارها به چاپ رسيده است ((49)) .2ـ سـيـر و سلوك يا ((روش خوشبختى و توصيه به خواهران دينى )) كه نخست درسال 1323 در اصفهان سپس در تهران و قم و ديگر شهرها مكرر به چاپ رسيده است ((50)).3ـ مـعـاد يـا آخرين سير بشر: پيرامون اثبات معاد و تشريح مسائل مربوط بر حشر ونشر و روز جزا است ((51)) .4ـ الـنـفـحـات الـرحـمانيه در واردات قلبيه در سال 1369 همراه مقدمه علامه سبيتى عادل در اصفهان به چاپ رسيده است ((52)) .5ـ اخلاق و رفتار اسلامى , اقتباس و ترجمه از طهارة الاعراق ابن مسكويه .6ـ جامع الشتات (متفرقات و كشكول گونه ).
7ـ مخزن اللئالى در مناقب و مدائح مولى على (ع ).
گفتار استاد محمد تقى جعفرى
استاد محمد تقى جعفرى در حق او مى گويد: ((با توجه به آثار قلمى كه از خانم امين در دسترس ما است به طور قطع مى توان ايشان را از علماى برجسته عالم تشيع معرفى نمود ((53)). وفات او بـانـو امين پس از عمرى پربركت 99 ساله كه همه را در راه خدمت به معارف عاليه اسلامى صرف نـمودو پس از تشكيل صدها جلسه درس و تدريس در دانشگاهها ومراكز عاليه تحصيلى , سرانجام در 29 ربـيـع الـثـانـى سال 1403 ه ق به رحمت ايزدى پيوست و چندى پيش در حوزه علميه قم كـنـگـره فقهى در مقام تجليل و قدردانى ازمقامات تفسيرى و علمى او برگزار گرديد و تجليل شايسته اى از ايشان به عمل آمد كه اميد آفرين بود.
زن در آستان قرآن و همراه آن
اكنون كه تفسير مخزن العرفان بانو امين شرع و فقاهت را معرفى نموديم وسرآغاز حركت تفسيرى بـانـوان در ايران مشخص گرديد, جا دارد با اغتنام فرصت ,نهضت تفسيرنگرى و شوق و علاقه به معارف قرآنى را در بين بانوان شيعه در ذيل اين نمونه ى زنده و ارزنده تفسيرى , تا حدودى ترسيم و تحرير نمائيم و بانوانى را كه در آغازراه هستند و اثر قرآنى دارند در شمار همين مفسران قلمداد نمائيم چون حركت قرآنى آنان , تاثير بسزايى در جامعه و سازندگى نسل مشتاق قرآن دارد.مردان مى توانند در روند مفاهيم قرآن تاثير داشته باشند.كـوتاهى كه تحت عنوان ((زن در آستان قرآن و همراه آن )) آغاز شده است , تعدادى از زنان معاصر قرآن پژوه را با حذف ترتيب تاريخى معرفى مى نمائيم .از آن دوران سـخـت و سـيـاه شـعـب ابـى طـالـب كه خديجه كبرى همراهى و هم رايى خود را با پيامبراسلام (ص ) اعلام نمود و اموال و دارائى خود را تقديم آرمان و اهداف قرآن و اسلام نمود.
خون خود را تقديم آيين نوين اسلام نمود و نخستين شهيده ى راه قرآن گرديد.روزگـار كـه فـاطـمه اطهر و مصداق بارز كوثر, فلسفه ى نبوت و روند احكام اسلام و قرآن را در مسجد مدينه , در حضور خليفه و مسلمانان صدر اسلام با آن بيان رسا و شيوه هاى بلاغتى ترسيم و تـحـريـر و افـشـا نمود و آنگاه كه ((صحيفه فاطميه )) او به صورت مستور رمزمظلومى آن بانوى رنجديده همانند مدفن ناپيدايش درآمد صحيفه اى كه خود نوعى تفسير بر قرآن كريم بود.
از آن دوران كـه ((ام الـسـلـمه )) همسر رسول خدا (ص ) شب زنده داريها و تفاوت آيات الهى را در محضر رسالت (ص ) تمرين مى نمود و از اصحاب رمز و راز آن بزرگ گرديده بود, از آن دوران كه زيـنـب كبرى ((عقيلة العرب )) در دو خطبه ى ارتجالى و اضطرارى دركوفه و شام در عرض چند دقـيـقـه چـندين آيه ى نورانى را پشت سر هم مورد استناد واستشهاد قرار مى داد و در آن شرائط روحى خاص , تسلط و تبحر خود را در معارف قرآنى نشان مى داد, جائى كه در خطبه ى شام با بيان رسـا فـرمود: ((الحمد للّه رب العالمين و صلى اللّه على جدى رسول اللّه , سيد المرسلين صدق اللّه سبحانه كذلك .
كـذبـوا بـيـات اللّه و كـانوا بها يستهزؤن الى ان قالت : ((لايحسبن الذين كفروا انما نملى لهم خير لانفسهم انما نملى لهم ليزدادوا اثما و لهم عذاب مهين )) امن العدل يابن الطلقا تخديرك سرائرك و اماك و سوقك بنات رسول اللّه سبايا الى ان قالت : ((ولا تحسبن الذين قتلوا فى سبيل اللّه امواتا بل احـيا عند ربهم يرزقون فرحين بما آتيهم اللّه من فضله )) و حسبك ((باللّه وليا و حاكما)) و برسول اللّه خـصـيـما و بجبرئيل ظهيرا الى ان قالت :حين لاتجد يا يزيد ((الا ماقدمت يداك و مااللّه بظلام لـلـعـبـيـد و الى اللّه المشتكى و اليه المعول ثم كدكيدك واجهد جهدك فوالذى شرفنا بالوحى و الـكـتـاب و الـنـبوة و الانتجاب هل رايك الا و ايامك الاعدد, و جمعك الا بدد, يوم ينادى المنادى الالعن الظالم العادى , الى ان قالت : ((نسئله حسن الخلافة و جميل الانابه انه رحيم ودود.
آرى تعليم يافته ى مكتب قرآنى در يك خطبه مالامال از مضامين قرآنى و سرشاراز معارف آسمانى در عرض چند ثانيه و دقيقه بيش از هفت مورد به آيات نورانى قرآن تمسك جسته است .و اين امر در آن شرائط روحى و اضطرارى , كمال همدمى و انس آن بانوى رزمنده و شجاع و تربيت يافته ى مكتب قرآنى را نشان مى دهد كه تا چه حد با قرآن انس وهمدمى داشته است ؟.
آرى از آن زمـان كه آن بانوى پارسا و عارفه در طول 14 سال سفر حج كه در هر نقطه متبرك , دو ركـعـت نـمـاز مـى گـزارد و حركت مى نمود و جز با آيات الهى و كلمات قرآنى , باديگران تكلم و سـخـنى نداشت و كلمات نورانى قرآن را وسيله ى انجام حوائج دنيوى واخروى خويش , قرار داده بود و معتقد بود كه گل سرسبد جهان هستى و مايه ى سعادت ابدى , همان قرآنست و بس .
آرى از آن زمـان كـه نوعروسان مسلمان , آغاز زندگى خود را از حجله ى عروسى باانجام نماز و و ذكر خدا و تلاوت قرآن , آغاز مى كردند و وارد زندگى اجتماعى وخانوادگى مى گرديدند.حقايق تابناك آن , مى باشد زن مسلمان با قرآن مجيد, انس و آشنائى داشته و در خلوت وجلوت , با آيات الاهى راز و نياز و ترنم صبحگاهى و تلاوت شامگاهى , دارد, و عواطف و احساسات درونى خود را تقديم ساحت اين كتاب آسمانى نموده و با آن همراه و دمسازمى باشد.
تعداد بانوانى كه در عالم عرفان و معنويت صاحب مكتب و روشى بودند.تعداد بانوانى كه در علوم قرآنى و معارف اسلامى و تفسير قرآن مجيد صاحب نظرهستند.چندان اجازه ى بروز و ظهور و تجلى به زنان نمى داده است و اين يك واقعيت تلخ است كه زنان از فـرط حـجـب و حـيـا و بـه كنف عصمت و طهارت در عرصه هاى فضيلتى و درمجامع روحانى و مـعنوى نيز, نتوانسته اند خود را آنچنان كه هستند, نشان دهند وارزش هاى وجودى و اكتسابى را همراه خود مدفون نموده اند.
خسارت به جامعه انسانى و نوعى تعدى به عرصه هاى معارف مى باشد.نـخـسـتـيـن روز طلوع اين حقوق را ارزانى داشته است و درباره زن اين مواهب را تاييد وتصديق فـرمـوده اسـت و قرآن مجيد انجام دهندگان عمل صالح اعم از مرد و زن , هر دو رادر يك راستا قرار داده است اما عمل انحرافى جمعى از مسلمانان اين نقيصه و نارسايى رابه وجود آورده است .
فـعـالـيـت هـاى قـرآنى صورت مى گرفته است تا آنكه ظهور و بروز عملى آن به صورت تفسير و تدبرنگارى و تامل در قرآن , دقت در چاپ و نشر آثار قرآنى , در شرائط كنونى عصر حاضر بهتر پديد آمده است كه شخصا متصدى عمل و وارد صحنه ى اجتماع گرديده است .
باش تا صبح دولتش بدمد ـــــكاين هنوز از نتائج سحر است .
اكنون نمونه هايى از چهره هاى زن معاصر را كه با قرآن و تفسير آن تا حدودى سروكار داشته اند به مـنـاسـبـت ذكـر تفسير مخزن العرفان به صورت اختصار آورده مى شود هرچند برخى از آنان , به صـورت تـفـسـيـر كـامـل يـا آيـده آل و مـطلوب نمى باشد ولى چون آغازكار است محض تشويق پـديـدآورنـدگـان اين آثار نيز كه بوده باشد در شمار تفاسير شيعه آورده مى شود تا آثار كامل تر و مقبول ترى را ارائه دهند.
دختر مجلسى اول
در قرن يازدهم هجرى از بنت المجلسى بانو آمنه بيگم دختر ملا محمد تقى مجلسى (متوفى 1071 هـ ) و خواهر بزرگوار علامه محمد باقر مجلسى صاحب بحارالانوار(در 110 جلد, متوفى ـ 1111 ه ق ) و همسر ملا صالح مازندرانى سراغ داريم كه همراه همسر بزرگوارش در علوم قرآنى و معارف تفسيرى , گامهائى برداشته اند درآيات الاحكام دستى داشته اند هر چند اثر مكتوب و نشان بارزى از خدمات تفسيرى اورا در دست نداريم , ولى روايات آن متواتر و فراوان مى باشد.زهرا نفيسى
او در اثـر تـحـقـيـقـى كـه پيرامون تفسير الجواهر طنطاوى تحت عنوان ((عقل و علم درتفسير الجواهر)) انجام داده اند و در مجله بينات ويژه ى پژوهشهاى قرآنى به چاپ رسيده است مى توان او را در رديف پژوهشگران معارف قرآنى نام بود ((54)) .نوه مجلسى
در قـرن يـازدهـم هـجـرى از نـوه هـمـان عـالـم ربـانـى دخـتـر موسى عزيز اللّه بن محمدتقى مـجـلـسـى (متوفى 1074 ه ق ) سراغ داريم كه در عداد علما و دانشمندان معدود ورسائل متعدد فقهى و قرآنى , بدو منسوب مى باشد كه در لابلاى آنها آثار تفسيرى نيزوجود دارد.دختر منشار
در قـرن دوازدهـم هـجـرى دختر آية اللّه شيخ على منشار شيخ الاسلام اصفهان وهمسر فاضله و عـالـمـه شـيـخ بزرگوار شيخ بهائى (قدس سره العالى ) نيز زنى بوده است عالمه , فاضله , فقيهه , مـفـسـره , كـثيرة العلم و الفضل , او فقه و حديث و تفسير به بانوان معاصر خويش , تعليم و تدريس مى نمود و چهار هزار جلد كتاب موروثى را در اختيارداشت و از آنها بهره مى گرفت و پس از فوت هـمـسـرش شـيخ بهائى (متوفى 1030 يا 1031ه ق ) او در قيد حيات بود و به افاضه علمى خويش ادامه مى داد ((55)) .دختر مرحوم ميرزا محمد باقر نواب
در قـرن سيزدهم مرحوم ميرزا محمد حسن نجفى اصفهانى يكى از علماى بزرگ اصفهان بود كه پس از هشتاد و يك سال عمر در سال 1317 از دنيا رخت بر بست و درتخت فولاد اصفهان مدفون گرديد.سمت وزارت آقا محمدخان قاجار و فتحعلى شاه را داشته است .علما و حكما بوده است .تـفـسـيـرى بـر قرآن مجيد نوشته است كه در چهار مجلد قرار دارد و بر اساس عناوين زيرجدول بندى شده است1ـ قصص و حكايات (و آيات آن ). 2ـ احكام و دستورات (و آيات آن ). 3ـ مواعظ و پند و اندرزها(و آيات آن ). 4ـ معارف و حكمتها(و آيات آن ). الـبـتـه ايـن نـوع دسـته بندى آيات , يك نوع تفسير موضوعى است كه امروز عاليترين نوع تفسير, شمرده مى شود ((56)) .
آمنه صدر بنت الهدى صدر
(مـستشهده 1400 ه ق ) .بانو آمنه بنت الهدى يكى از زنان دانشمندو قرآن شناس در اعصار اخيره مى باشد.و جـهـاد ايـن بـانـوى بـزرگـوار در زمـيـنـه هاى فرهنگى واجتماعى و سياسى در عراق زبانزد هـمگان مى باشد آثار قرآنى او تحت عنوان ((مقالات حول القرآن )) در ((مجله الاضوا)) چاپ نجف انتشاريافته است .بانوبنت الهدى , نقش بسيار مهمى درمتحول ساختن جامعه زنان مسلمان عراق , به عهده داشت و در نشر مقاله و كتاب وتدريس فعاليت هاى اجتماعى پرتلاش بود ((57)) .افتخار امين
(مـتـوفـاة 1397) .نـويـسـنـده كـتـاب ((چـهـل حـديث امين يا هشتصد و بيست موعظه )) كه تاكنون چندين مرتبه به چاپ رسيده است .نويسنده از شاگردان بانوى مجتهده ايرانى ((خانم نصرت امين )) بوده است .اقدس زركش
گلچينى از قرآن , تفسير, سوره غافر, تهران : امت , 1356 و در 101 صفحه فراهم آمده است .اشرف سعادتى
او كـتـاب پرتوى از وحى , در باره زنان را نگاشته اند كه توسط دار العلم به 1353 در199 صفحه به چاپ و نشر رسيده است .الهه وكيلى
نگرش تطبيقى زن در آيينه قرآن , زرتشت , يهود و مسيحيت .معاونت پژوهشى سازمان تبليغات اسلامى تهران در 192 صفحه وزيرى به چاپ و نشررسيده است .تاريخ نشر: اول زمستان 1370.اعظم پرچم
نقد و بررسى واژه هايى از كتاب ((وجوه قرآن )) تاليف حبيش تفليسى همراه باپژوهشى در ترجمه الهى قمشه اى .نويسنده عضو هيات علمى دانشكده زبانهاى خارجى در گروه عربى مى باشد وتحصيلات حوزوى و دانشگاهى دارد و ضمن تدريس متون اسلامى , به تحقيق و تاليف نيز مشغول است .در نـوشته فوق , نخست واژه هاى قرآنى را از كتاب (( وجوه قرآن )) انتخاب كرده وسپس هر يك از مـعـانـى داده شـده براى آن واژه ها را با ترجمه مرحوم الهى قمشه اى تطبيق داده , و با استفاده از كتب لغت , ادب , تفسير و همچنين كتب مربوط به اسباب النزول و نيزكتابهاى مربوط به واژه ها و وجوه قرآن , معنى صحيح را ذكر نموده است ((58)).
اعظم پروانه تركان
((پـژوهـشـى در تفسير مفاتيح الغيب و مؤلف آن )), نويسنده ابتدا به تاريخ تفسير ونقش مفسران پرداخته است و سپس از تفسير به راى و اينكه آيا تفسير امام فخر كداميك از شيوه هاى تفسيرى را در بردارد؟ سخن گفته و ابعاد مختلف آن را مورد پژوهش قرارداده است ((59)).بدرى آتاباى
فـهـرسـت قـرآنـهاى خطى كتابخانه سلطنتى را تنظيم نموده است و طبعا با تفاسير نيزسرو كار داشته است .صفحه به چاپ و نشر رسيده است ((60)) .بنت مجلسى
(مـلا عـزيـزاللّه ) .ايـن بـانـوى دانشمند حاشيه هايى بر كتاب ((من لايحضره الفقيه )) نوشته است زنى دين شناس , فقيه , فاضل و عابد بود.مراجعه مى كردند.پريچه ساروى
ترجمه و تعليق بخش دوم كتاب (( كشف الارتياب عن تحريف كتاب رب الارباب .نويسنده اين رساله علاوه بر ترجمه متن به صورت گسترده با استفاده از منابع معتبر, مطالب آن را نـيـز مـورد نـقـد و تـحقيق قرار داده و در جهت اثبات عدم تحريف قرآن و رد بر كتاب (( فصل الخطاب )) مباحث سودمندى را ارائه كرده است .نـيمه اول متن كتاب توسط دانشجوى ديگرى به نام امير جودى با راهنمايى دكتر سيدمحمد باقر حجتى تهيه شده است ((61)) .راضيه فيض الاسلام
دختر حاج سيد على نقى فيض الاسلام .قواعد القراة .تهران : انتشارات سيد جمال .چاپ دوم تابستان 64, 128 صفحه جيبى .زبان : فارسى .بانو رـى
تفسير سوره نور.تـقـريـرات درس تـفـسير: آيت اللّه حاج ميرزا خليل كمره اى , اردشير و مستعار ر - ى اين مطالب تفسيرى را گردآورى و در چاپخانه اقبال به چاپ رسيده است .مقرره , دوشيزه فوق الذكر اين اثر قرآنى توسط انتشارات اقبال تهران به چاپ رسيده است .زهرا گواهى
مقام علمى حضرت فاطمه (ع ) اين اثر قرآنى و روائى توسط سازمان تبليغات اسلامى تهران به سال 1370 به قطع رقعى به چاپ رسيده است .زهرا رهنورد
دكـتر زهرا رهنورد بانوى هنرمند و خوش ذوق و مبتكر كه دكتراى رشته ى هنر وعلوم سياسى را دارند اهل قلم و ادب مى باشند و معظم لها رساله ى تحقيقى خويش را درمقطع كارشناسى ارشد, تحت نظر اينجانب در دانشگاه آزاد اسلامى شعبه ميرداماد انجام داده اند.الف ـ همراه با قيام موسى عليه السلام تهران : دفتر نشر فرهنگ اسلامى , 1355, 1360, 128 ص .ب ـ همگام با هجرت يوسف عليه السلام تهران : دفتر نشر فرهنگ اسلامى , 1358, 81 صفحه .ج ـ موضع گيرى هاى طبقات اجتماعى يا فرآيند انحطاط يك جامعه در قرآن تهران : قلم , 1357, 183.زهرا پنجه شاهى
اسباب النزول , 1365, 101 صفحه ((62)) .زينت السادات همايونى
ترجمه الاربعين الهاشميه , اصفهان , 1356.او از شـاگـردان جـلـسـات تفسيرى حاجيه خانم امين بوده است كه در اصفهان به امرتدريس و تـصـنـيـف اشـتغال داشت , و علاوه بر تدريس و تاليف با استفاده از قدرت بيان درتشريح معارف اسلامى و ترويج اسلام عزيز كوشا بوده است .كنندگان صاحب تفسير مخزن العرفان مى باشد.سكينه سلطان احمدى گلپايگانى
نمونه تعاليم جاودان اسلام .صالحه عبدالحكيم شرف الدين
الـقـرآن الـكـريـم : اعـجـازه و بـلاغـته و علومه كه توسط دارالكتب العربية به چاپ ونشر رسيده است ((63)) .صديقه زارعى محمود آبادى
تحقيقى در باره امثال و قصص قرآن و اهميت آن از نظر تعليم و تربيت مى باشد كه به عنوان پايان نامه مقطع تحصيلى كارشناسى ارشد ارائه نموده اند.در ايـن رسـاله نظرى به امثال و قصص قرآن از جهت تربيتى و اهداف قرآن مجيددر اين خصوص مورد توجه و عنايت قرار گرفته است .زمـيـنـه تعليم و تربيت ذكر شده است سپس شيوه قرآن در بيان امثال و قصص مورد بررسى قرار گرفته و در پايان , مواردى به عنوان نمونه از كتب تفاسير گردآورى شده است .راهنماى اين دانشجو, دكتر سيد محمد باقر حجتى بوده است ((64)) .
صديقه سلطان فر
كتاب شناسى قرآن و علوم قرآنى با همكارى مريم حكيم سيما.سازمان تبليغات اسلامى تهران در زمستان 1370 در 440 صفحه چاپ و انتشاريافته است .طوبى كرمانى
روح از ديدگاه قرآن .اين پايان نامه در سه فصل تاليف يافته است .1ـ شرح لفظ ((ما))ى شارحه .2ـ اثبات نفسى و روح يا((هل )) بسيطه .3ـ حالات و صفات نفس و روح يا((هل )) مركبه , كه در سه فصل برگزار و هر فصل مشتمل بر سه بخش به ترتيب در قرآن و سپس در احاديث و آنگاه در اقوال مختلف دانشمندان تنظيم و مجموعا در 307 صفحه چاپ و انتشار يافته است ((65)).طيبه يزدى
محكم و متشابه قرآن در 247 صفحه به چاپ و نشر رسيده است .عذرا انصارى
گل واژه آفرينش : سه اربعين پيرامون شخصيت حضرت فاطمه عليهما السلام جايگاه و حقوق زن , وظايف همسرى , كه توسط واحد خواهران دفتر تبليغات اسلامى قم چاپ و نشر يافته است .عذرا برزگر
دعاهاى قرآن مجيد از مهدى الهى قمشه اى , تهيه و تنظيم : بانوى نامبرده .مشهد: (بى تاريخ ),1352,72 صفحه ((66)) .فائزه عظيم زاده اردبيلى
بـررسى آيات نكاح در قرآن , اين تحقيق نوعى توضيح و تفسير آيات الاحكام مى باشد اين رساله در تـهـران تـوسـط سازمان تبليغات اسلامى , به سال 1369 در 120صفحه وزيرى چاپ و انتشار يافته است .و فاطمه مالك
(متوفاة 1397 ه ق ) .اين بانوى دانشمند داراى دو اثر قرآنى مى باشد.الـف ـ ((گـنجينه سعادت )) يا تفسيرسوره مباركه نور كه توسط چاپ آفتاب تهران , بهمن 1341 در119 صفحه به چاپ رسيده است .مـرحـوم آيت اللّه مرعشى در تقريظى بر اين كتاب , نويسنده را((عقيلة النسا فى عصرها)) توصيف كـرده اسـت و تـفـسـير را نيز اين گونه مى ستايد: ((تفسير او را كه ازرشحات قلم مخدره مكرمه عـالـمـه فـاضله حضرت عليه خانم مالك تهرانيه (زيد توفيقهاو كثر امثالها) مى باشد ستوده اند و فرمودند: ((جاى بسى شكر است كه امثال ايشان موفق به تربيت و تعليم مخدرات و محترمات بوده باشند)) تفسيرى است بسيار سليس و روان , باعبارات شيرين و الفاظ دلنشين ((67)).ب ـ راهنمايى به سوى حق در اين اثر هم ازآيات قرآنى استمداد جسته است و در تهران توسط نشر خورشيد به سال 1342 در 260صفحه به چاپ رسيده است .
فرزينه فرمند
ترجمه و تحقيق : تفسير غريب القرآن ((ابن قتيبه )). در كـتاب ((تفسير غريب القرآن )), ابن قتيبه قبل از شروع به تفسير سوره هاى قرآن ,بابى را تحت عـنـوان : ((اشتقاق اسما و صفات خداوند و بيان معانى آنها)) آورده و در آن 26كلمه را شرح داده است .كـلـمـاتـى از قـبيل : رحمن , رحيم , غفور و..., سپس باب ديگرى را زير عنوان , ((شرح كلماتى كه فراوان در قرآن آمده )) آورده است و ضمن آن چهار كلمه را از قبيل : ملائكه ,جن , ابليس و شيطان را شرح داده است .ترتيب مصحف معروف پرداخته و در تاويل كلمه بهترين اقوال در زبان عرب ونزديكترين آنها را به موضوع آيه اى كه آن را تفسير مى كند, برگزيده است .راى مفسران و لغويان بزرگ خارج نشده و توضيحات مختصر و مفيدى در مورد كلمات قرآن داده و از مطالب زايد پرهيز نموده است .
آقـاى ((احـمـد صقر)) اين كتاب را مورد تحقيق قرار داده و ضمن بر طرف نمودن اشتباهات آن , مشخصات آياتى را كه به عنوان شاهد در متن ذكر گرديده , در پاورقى آورده و ابيات آن را با ذكر منابع , شرح داده است .مترجم آن را به فارسى بر گردانده و سعى نموده است براى الفاظ قرآن معادلهاى مناسب فارسى را ذكر كند.تحقيق قرار داده و معانى را كه ابن قتيبه ذكر ننموده و يا با نظر وى مخالف بوده , استخراج كرده و در بخش تحقيق آورده است ((68)) .
