از جمله بقعه ها و گنبد و بارگاه ها كه در داخل بقيع به وسيله وهابيان منهدم گرديده است، ساختمان بقعه وحرم متعلق به جناب ابراهيم فرزند رسول خدا ـ ص ـ مي باشد. و از اين جهت كه پيكر جناب ابراهيم در كنار قبر عثمان بن مظعون صحابه جليل القدر رسول خدا ـ ص ـ به خاك سپرده شده و هر دو قبر در كنار هم قرار گرفته اند. اين بقعه همانگونه كه به بقعه جناب ابراهيم مشهور شده است، گاهي به عثمان بن مظعون هم نسبت داده مي شود. چگونگي حرم و ضريح جناب ابراهيم وضعيت حرم جناب ابراهيم در كتب تاريخ و مدينه شناسي، از اوايل قرن هفتم مطرح و در مقاطع مختلف از آن سخن گفته شده است ولي قبل از تاريخ ياد شده، آيا اين بقعه به چه شكل بوده و اصلاً داراي ساختمان بوده است يا نه، در اين مورد مطلبي بدست نيامده است ولي آنچه مسلم است و با اهميتي كه رسول خدا ـ ص ـ به هنگام دفن اين دو بزرگوار، براي حفظ و بقاي قبر آنان قائل بوده است، اين دو قبر در ميان مسلمانان در طول تاريخ مشخص و داراي احترام و از قبوري بوده كه مسلمانان زيارت اين دو قبر را همانند قبور ساير شخصيت هاي مذهبي از اعمال مستحب و جزء وظائف مهم مي دانستند و طبعاً در حفظ اصل قبرها و در ايجاد سقف و سايه بان در روي آنها تلاش مي نمودند. ابن جبير (متوفاي 614) در مورد اين بقعه مي گويد: «و أَمامَهُ قَبْر السّلالة الطاهرة ابراهيم بن النبي ص ـ و عليه قبة بيضاء» 1 در مقابل قبر مالك بن انس قبر سلاله رسول خدا است و در روي اين قبر گنبدي است سفيد رنگ. مشابه همين جمله را ابن بطوطه جهانگرد ديگر (756) ذكر نموده است.2 ابن جبير در مورد ضريح جناب ابراهيم پس از آن كه زيبايي و استحكام ضريح ائمه بقيع را با اين بيان توصيف مي كند كه: اصل اين ضريح از چوب اما بديعترين و زيباترين نمونه اي است از نظر فن و ظرافت و نقاشي. برجسته از جنس مس بر آن ترسيم و ميخكوبي هايي به جالبترين شكل در آن تعبيه شده كه نماي آن را هرچه زيباتر و جالبتر نموده است. مي گويد: «و علي هذا الشكل قبر ابراهيم بن النبي». 3 «قبر ابراهيم فرزند پيامبر نيز به همين شكل است.» پس از ابن جبير، ابن نجار مدينه شناس (متوفاي 643) نيز از بقعه و ضريح جناب ابراهيم ياد نموده و چنين مي گويد: «و قبر ابراهيم بن النبي و عليه قبة و ملبن ساج».4 «قبر ابراهيم فرزند پيامبر داراي گنبد و ضريحي از چوب ساج مي باشد». محمد بن احمد مطري (متوفاي 741 هـ ) در كيفيت ساختمان اين بقعه مي گويد: «و عليه قبة فيها شباك من جهة القبلة و هو مدفون عند جنب عثمان بن مظعون رضي اللّه عنه». 5 «در روي بقعه ابراهيم گنبدي است و در ديوار سمت جنوبي اين بقعه، شبكه هايي وجود دارد و او در كنار قبر عثمان بن مظعون دفن شده است». از گفتار سمهودي (متوفاي 911) معلوم مي شود كه اين بقعه و ضريح در زمان وي نيز به همان شكلي بوده كه مطري و ديگر مدينه شناسان قبل از وي ياد نموده اند; زيرا او مي گويد: «و قبره علي نعت قبر الحسن و العباس و هو ملصق الي جدار المشهد القبلي و في هذا الجدار شباك».6 (ضريح) ابراهيم همانند (ضريح) حسن ـ ع ـ و عباس است و اين ضريح چسبيده به ديوار جنوبي حرم و در اين ديوار شبكه هايي وجود دارد. سيد اسماعيل مرندي كه در سال 1255 هجري مدينه را زيارت نموده و در كتاب خود از اين بقعه چنين ياد مي كند و ديگر قبه حضرت ابراهيم پسر حضرت رسول خدا است كه يك ضريح دارد.7 نايب الصدر شيرازي هم كه در سال 1305 هـ . سفر حج نموده است، در شمار بقعه هاي موجود در بقيع مي گويد: و بقعه ابراهيم بن النبي ص ـ بر سر در آن چند شعر تركي است و يك مصرع آن كه فارسي است نقل مي شود: «شهزاده سلطان رسل ابراهيم».8 ابراهيم رفعت پاشا كه براي آخرين بار در سال 1325 و تقريباً بيست سال قبل از تخريب آثار مذهبي در حجاز، بقيع را زيارت نموده، از اين بقعه چنين نام مي برد: «گنبد و بارگاه عباس و حسين بن علي عليه السلام ـ از همه گنبد و بارگاه هاي موجود در بقيع; مانند گنبد ابراهيم و... بزرگتر و مرتفع تر است.»9 خلاصه: آنچه از گفتار اين مورخان و نويسندگان از قرن هفتم تا قرن چهاردهم هجري بدست آمد، اين است كه قبر شريف جناب ابراهيم سلاله پاك رسول خدا ـ ص ـ و جناب عثمان بن مظعون يكي از باوفاترين صحابه ها و ياران آن حضرت; همانند ساير قبور اقوام پيامبر اسلام ـ ص ـ در بقيع داراي بقعه و گنبد و بارگاه بوده است و قبر جناب ابراهيم كه داراي زيباترين ضريح همانند ضريح ائمه بقيع ـ عليهم السلام ـ و در سمت جنوبي اين بقعه و متصل به ديوار قرار گرفته و در اين سمت از ديوار شبكه هايي نيز تعبيه شده بود كه ارتباط زايرين با داخل حرم بوسيله اين شبكه حفظ مي گردد. و بالأخره توجه زائرين و حجاج كه در طول تاريخ از نقاط مختلف جهان به مدينه منورّه مشرف مي شدند، به اين بقعه شريف و قبر مبارك منعطف مي گشت و اگر در اثر كثرت و ازدحام زائرين، امكان وارد شدن به داخل اين حرم وجود نداشت، طبعاً از بيرون حرم و از مقابل شبكه، قبر فرزند رسول خدا را زيارت و در اين محل به دعا و راز و نياز با خداوند متعال مي پرداختند. و اينك در مورد اين حرم شريف تذكر دو موضوع ضروري به نظر مي رسد: يكي معرفي ساير مدفونين در اين محل و دومي بيان تاريخ بناي اين بقعه و بارگاه.
لطفا منتظر باشید ...
