عریض نزهتگاه امامان (علیهم السلام) و مقبره علی بن جعفر (علیه السلام) نسخه متنی

مقالة حاضر پيش از تخريب عريض توسّط نويسنده محترم آن به رشته تحرير درآمده و به دفتر فصلنامه ارسال شده بود كه متأسفانه چاپ آن زماني ميسّر گرديد كه مسجد و مقبره علي بن جعفر(عليه السلام) و قلعه مربوط به آن در مرداد ماه سال 1381 مانند آثار ارزشمند ديگر مكّه و مدينه، در يك اقدام ضدّ فرهنگي تخريب شده است. در شرق مدينه منوره محله اي است به نام «العُريض»، كه ساكنان مدينه آن را العُرَيِّض (به تشديد ياء) مي خوانند. عريض در گذشته، از شهر مدينه بيرون بوده، ليكن اكنون به شهر پيوسته و همچنان داراي نخلستان هاي سرسبز و خرم است. زندگي ماشينيِ امروز، هنوز دست تعدّي و تطاول به سوي آن دراز نكرده، و هم اكنون چند ده خانوار در آنجا سكونت دارند. عريض گرچه جزو شهر مدينه منوره گرديده، ليكن تناسبي ميان ساختمان هاي آن و ساختمان هاي شهر مدينه ديده نمي شود. اين وضعيت در مورد مساجد و اماكن عريض نيز جاري است و عريض همچنان از داشتن يك مسجد حتي معمولي بي بهره است. از دورة عثماني ها مسجدي در عريض به يادگار مانده كه نسبتاً بزرگ و داراي يك مناره است و اكنون مهجور و متروك شده و در آن بسته و كسي اجازه ورود به درون آن را ندارد و ساختمانش رو به ويراني است. اكنون تنها يك مسجد كوچك، با ساختمان و امكانات ناچيز و ابتدايي مورد استفاده مردم عريض است. وقتي پيامبرخدا(صلي الله عليه وآله) مدينه منوره را حرم قرار داد، محدودة حرمِ مدينه را; ذباب، واقم، عريض و نقب تعيين كرد.¹

عريض هم اكنون از سرسبزي و طراوت بهره مند و داراي هواي سالم و بهداشتي است و نخل هاي سرسبز و زيبايش برپاست و از گذشته، به منطقه داراي هواي سالم و دور از بيماري مشهور بوده است. در حديث آمده است: سالم ترين جاي مدينه از بيماري و آلودگي، منطقه اي است بين حرّه بني قريظه و عريض.²

در تاريخ آمده است: پس از آن كه ابوسفيان و كفار قريش در غزوه بدر از پيامبر(صلي الله عليه وآله) و مسلمانان شكست خوردند، ابوسفيان نذر كرد تا زماني كه از اسلام انتقام نگيرد، خود را از جنابت نشويد. پس براي اداي نذرش با صد سوار به سوي مدينه حركت كردند و بر سلام بن مشكم، بزرگ يهود بني نضير ميهمان شدند. شبانه جهت انتقام از اسلام و مسلمين به عريض هجوم بردند و دو نفر از كشاورزان آن جا را كشتند و سپس به سوي مكه گريختند، وقتي خبر به رسول خدا(صلي الله عليه وآله) رسيد با بسيج مسلمين به تعقيب آنان پرداختند و آنان براي آنكه بتوانند از معركه بگريزند و گرفتار انتقام مسلمين نشوند، زاد سفرشان را كه سويق بود، به زمين ريختند و گريختند. اين غزوه را بدين سبب «غزوة السويق» ناميدند و چون دشمن گريخته بود، درگيري رخ نداد و پس از چند روز پيامبر خدا(صلي الله عليه وآله) و مسلمانان به مدينه بازگشتند.³