گزارش رسمي تعميروتوسعه وبازسازي كعبه و مسجد الحرام - گزارشی از دو بازسازی کعبه و مسجدالحرام نسخه متنی

گزارش رسمي تعميروتوسعه وبازسازي كعبه و مسجد الحرام

نويسنده گزارش و نقشه پرداز، يكي از افسران مهندسي ارتش عثماني به نام سيد محمّد صادق است. او افزون بر آگاهي از رشته مهندسي و نقشه كشي، جانشين فرمانده رييس ستاد جنگ دولت عثماني نيز بوده است. گزارش او در سال 1301 هـ . تهيه شده است. نخستين سند به دست آمده گزارشي است در ابعاد 55×24 سانتيمتر و به تاريخ 17 ربيع الآخر سال 1301 هـ . برابر با سوم ژانويه 1299 ماه رومي. دومين سند عبارت است از نقشه اي در ابعاد 63×90 سانتيمتر و در مقياس 2001 متر و امضاي همان افسرِ نقشه بردار، در پاي آن قرار دارد، ليكن تاريخ آن برابر است با روزهاي پاياني ربيع الآخر سال 1301 هـ . با توجه به تاريخ سند اول مي توان دريافت كه او پس از نوشتن گزارش، به تهيه نقشه پرداخته و در پايان همان ماه نقشه خود را آماده نموده و آن را به خليفه عثماني عرضه كرده است. سوّمين سند، نقشه اي است از ضمايم نخستين نقشه در ابعاد 58×23 سانتيمتر و در مقياس 1001 كه در آن 5 نقشه ضميمه آمده است.

مهندس سيد محمّد صادق، در نخستين گزارش خود به تفصيل درباره ضرورت انجام تعميرات اساسي در مسجدالحرام قلم پردازي كرده و مي گويد: سنگ نبشته هاي كهني كه تعداد آنها ده لوح است و بر دروازه چاه زمزم و بر گرداگرد دروازه كهن باب السلام قرار دارد فرسوده و ناخوانا و در حال فروريختن است. همچنين ديوارهاي مسجدالحرام بر اثر مرور زمان فرسوده و در حال فروريختن است و قسمت عمده نماهاي تزييني آن نيز پيشتر فروريخته است.

وي اضافه مي كند كه تقريباً تمامي سنگفرش هاي مطاف و رواق هاي اطراف مسجدالحرام شكسته و از جاي خود برآمده است; بگونه اي كه مانع طواف يا نشستن حجاج مي گردد، از اين رو او تعويض و ترميم آنها و نوسازي برخي ساختمان هاي گرداگر كعبه را ضروري مي بيند. همچنين مهندس صادق در خصوص ساختمان هاي اطراف مطاف، كه در برابر كعبه ساخته شده اند، به ويژه ساختمان هايي كه در بخش باب علي ـ ع ـ و باب العباس قرار دارند، اظهار نظر نموده كه اين ساختمان ها مانع مهمي در برابر كعبه مي باشند; به گونه اي كه حاجيان قادر به تماشا و ديدن مستقيم كعبه نمي باشند، از اين رو در گزارش خواسته است كه وسيله اي فراهم گردد تا حاجيان بتوانند آزادانه كعبه را رؤيت كنند، علاوه بر اين در گزارش، درباره سنگ فرش هاي حرم، به فرسودگي آنها اشاره شده و تقاضا نموده است كه مرمرهاي سياه مستطيل شكل كه از جنس سنگ «بازلت» بوده و كف سرتاسر رواق هاي اطراف را پوشانده است، با سنگ هاي ديگري كه به نام «تريستا» مي باشند تعويض گردد.

قائم مقام اركان حرب، مهندس سيد محمد صادق در پايان گزارش خود پيشنهادهايي را كه به نظر خود براي تعمير و ترميم مسجدالحرام ضروري مي داند به خليفه ارائه مي دهد كه عبارتند از:

1 ـ لزوم بازسازي دروازه كهن باب السلام.

2 ـ ضرورت تخريب مقام حنبلي و بازسازي آن در جايگاهي جديد، كه به موازات خانه كعبه و در ميانه سمت حجرالاسود (كه در گزارش از آن با نام «حجرالاسعد» ياد شده است)ركن يماني قرار داشته باشد.

3 ـ ضرورت بازسازي ركن يماني.

4 ـ بازسازي و نوسازي پايه هاي ديوارهايي كه در برابر كعبه قرار دارند.

5 ـ ضرورت ساختمان دو دروازه دو لنگه در سمت مشرق مسجدالحرام.

6 ـ ضرورت باز نمودن پنجره هايي متعدد در دو سمت شمال و مغرب مسجدالحرام.

7 ـ ساختمان جايگاه و مخزن آب زمزم براي استفاده عموم حاجيان.

8 ـ ساختن انباري جهت ذخيره آب زمزم به منظوراستفاده خواجه هاي (= اغوات) حرم در سمت جنوب.

9 ـ ساختمان راهرويي در ديواره مياني مسجد براي استفاده اذان گويان مقام شافعي.

10 ـ ترميم سنگ نبشته هاي تاريخي ستون هاي مسجدالحرام و خوانا نمودن سطرهاي آن به وسيله رنگ آميزي با آب طلا.

11 ـ ضرورت جلا دادن سنگ هاي حرم با مواد جلا دهنده.

12 ـ تعويض برخي از قطعات سنگفرش حرم كه از جنس مرمر بازلت مي باشند با نوعي ديگر كه به مرمر تريستا شهرت دارد.

13 ـ تقاضاي دستور تراشيدن 310 ستون سنگي.

14 ـ تقاضاي دستور ساختن 31 دروازه سنگي با درب هاي چوبين آن.

15 ـ ضرورت شن ريزي قسمت هايي از مسجدالحرام كه محل نمازگزاران است.

16 ـ حفر چاهي ديگر تا آبهاي اضافي زمزم در آن ريخته شود.

17 ـ جدا نمودن جايگاه نماز بانوان به وسيله نرده هاي آهنين.

18 ـ دستور ساختمان قطعه سنگ يادگاري تا در آن تاريخ تعميرات در مسجدالحرام و طغراي سلطاني و شعار دولت عثماني و نام خليفه سازنده اين تعميرات، يعني سلطان عبدالحميد الثاني بن السلطان عبدالمجيد الأول ابن السطان محمود الثاني را بر روي آن حك نموده تا در جايگاه ويژه اي از مسجد قرار داده شود.

در پايان، گزارشِ مهندس سيد محمّد صادق، هزينه اين تعميرات و تغييرات اساسي را مبلغي حدود 2848 ليره عثماني برآورد نموده است.