لطفا منتظر باشید ...
پيشگفتار
آوازه مكه، بسياري از اروپاييان ماجراجو و بعضاً حقيقت جو و يا جاسوس را به سوي خود جذب كرده است، ممنوعيت ورود به اين شهر براي غير مسلمانان خود سبب تحريك آنان به اين اقدام خطرناك بوده است. بسياري از اروپاييان مسيحي و بويژه جهانگردان ـ آرزوي ديدار از اين شهر ممنوعه را داشتند; شهري كه قرن ها در اروپا نام آن بر سر زبان ها بود و از احترام و قداست و قبله بودن آن نزد مسلمانان اطلاع داشتند، از اين رو تلاش هاي فراواني براي ديدار از اين شهر انجام گرفت و تعدادي از اروپاييان مسيحي، موفق به ديدار گرديدند. البته مورّخين يوناني در عهد باستان نظير «هرودوت» و پيشتر از او، «ديودورس صقلي» از موقعيت مكه و عبادتگاه آن، كه مورد احترام اعراب بوده است، آگاهي داشته اند و از آن در نوشته هاي خود ياد كرده اند. ليكن پس از ظهور اسلام و تنش ها و جنگ هاي صليبي، غربيان شوق فزونتري براي آشنايي با مسلمانان و سرزمين هاي آنان پيدا كردند. اطلاعات ما درباره تعداد اروپايياني كه موفق به ديدار از مكه شده اند، اندك است و تنها از سفر آن گروهي اطلاع داريم كه خود يا ديگران سفرنامه و خاطرات جهانگردي آنها را تدوين نموده اند.
تا پيش از قرون وسطا آگاهي هاي ما درباره اين جهانگردان اندك است، ليكن پس از قرون وسطا، تقريباً سالي دو نفر اروپايي به ديدار از مكه نايل شده اند. روش و شيوه غالب اين افراد براي نفوذ به داخل مكه و مخفي نمودن حقيقت خود، همانا سكونت در يكي از كشورهاي اسلامي و معاشرت با مسلمانان و آموختن برخي از عادات و رسوم و احكام شرعي آنان، آنگاه يادگيري زبان عربي يا يكي از زبان هاي مسلمانان نظير فارسي و تركي و سپس تظاهر به اسلام و مسلماني بوده است، و بدين وسيله مي توانسته اند بهمراه كاروان حجاج خود را به سرزمين هاي مقدس برسانند.
از ويژگي هاي سفر اين اروپاييان، خاطره نويسي آنان است. اين افراد كه غالباً حسّ كنجكاوي و جمع آوري اطلاعات، آنان را به مكه مي كشانده، همواره با ديدي جز ديد مسلمانان شهر مكه و مردمان آن و مراسم حج و ديگر رويدادها را نگاه كرده اند، از اين رو نوشته هاي اين افراد ـ گو اين كه در برخي از موارد خالي از تعصب و غرض ورزي نمي باشد. در مجموع بسيار سودمند و براي آگاهي از سير تاريخي وضعيت اجتماعي، سياسي، اقتصادي و عمراني اين شهر، ارزشمند است. تقريباً تمامي اين جهانگردان اروپايي، بگونه اي برنامه سفر خود را ترتيب داده اند كه بتوانند در مراسم حج حضور داشته باشند، از اين رو به تفصيل درباره آن سخن گفته اند، همچنين تعداد بسياري از اينان پيش از استيلاي وهابيان به مكه رفته اند و نوشته هاي آنان از جنبه اشاره به مزارات و مكان هاي مقدس و عقايد حقيقي مردم مكه، ارزشمند است. علاوه بر اين با مقايسه وضعيت كنوني مكه و آثار تاريخي موجود در آن با آنچه كه در سال هاي پاياني قرن هيجدهم بوده است مي توان به عمق جنايتي كه وهابيان در زدودن آثار اسلامي مرتكب شده اند پي برد.
از ديگر ويژگي هاي سفر اين اروپاييان آن كه تقريباً همگي بجز در يك مورد ـ براي حفظ جان خود حقيقت اروپايي بودن خود را از همه مخفي كرده اند و بدين وسيله از خطر كشته شدن به دست مسلمانان در امان مانده اند. البته يك مورد استثنا، همانا سفر جون (يا عبدالله) فيلبي است. او نخستين اروپايي بود كه توانست علني و در حالي كه سران و روحانيون وهابي او را همراهي مي كردند وارد مكه شود. مجموعه «مكه از ديدگاه جهانگردان اروپايي» خلاصه اي است از سفرنامه اين جهانگردان و خاورشناسان و ماجراجويان و جاسوسان اروپايي كه به وسيله محقق عراقي دكتر جعفر الخياط از انگليسي به عربي ترجمه و در كتاب «موسوعة العتبات المقدّسه، ج2، قسم مكه از ص250 تا 336» آمده است. از اين رو و با توجه به اهميت و ارزش اين مجموعه و ضرورت آگاهي فارسي زبانان به فارسي ترجمه گرديده است.
