ج: برخورد امام سجاد با طاغوت عصرش در كنار كعبه - بهره گیری از ابعاد سیاسی حج نسخه متنی

ج: برخورد امام سجاد با طاغوت عصرش در كنار كعبه

يكي از فرازهاي جالب تاريخي معروف كه نشانگر آميختگي مسائل سياسي با مراسم حج است، ماجراي برخورد شديد امام سجاد ـ ع ـ با هشام بن عبدالملك، طاغوت اموي در كنار كعبه هنگام مراسم حج است، كه خلاصه آن را در اينجا مي آوريم:عصر خلافت عبدالملك (پنجمين خليفه مقتدر اموي) بود، پسرش هشام براي انجام مراسم حج، وارد مكه شد، او هنگام طواف، خواست حجرالاسود را استلام كند، ولي بر اثر ازدحام جمعيت نتوانست. در نزديك حجرالاسود، منبري براي هشام نهادند، او بر بالاي منبر رفت ، جمعي از مردم شام به گرد او حلقه زده بودند، و او به تماشاي طواف كنندگان پرداخت، ناگاه ديد امام سجاد ـ ع ـ به طواف كعبه مشغول است وقتي كه خواست، حجر الاسود را استلام كند، مردم با كمال احترام، براي او راه باز كردند، او با كمال راحتي ، حجر الاسود را استلام نمود.در اين هنگام يكي از اهالي شام، به هشام گفت: «اين شخص كيست كه اين گونه مورد احترام مردم است؟»هشام، خود را به ناداني زد و گفت: نمي شناسم.در اين لحظه حساس، فرزدق، شاعر حماسه سراي خاندان رسالت ـ ع ـ كه از شاگردان امامان اهلبيت ـ ع ـ بود، به آن مرد شامي گفت: وَلكِنِّي اَعْرِفُهُ:«ولي من او را مي شناسم»شامي گفت اين شخص كيست؟

فرزدق در معرفي امام سجاد قصيده معروف و پرتوان خود را خواند، اين قصيده شامل 41 بيت است، كه با اين مطلع آغاز مي گردد:

اين مرد كسي است كه سنگريزه هاي مكه، جاي پاي او را مي شناسند، خانه كعبه و بيابان هاي حجاز، از بيرون حرم و داخل حرم، او را مي شناسند».هشام به خشم آمد، و دستور داد فرزدق را زنداني كردند، وقتي كه امام سجاد ـ ع ـ از زنداني شدن او باخبر شد، براي او دعا كرد، و از او دلجوئي نمود، و دوازده هزار درهم براي او فرستاد، فرزدق آن را نپذيرفت، امام سجاد ـ ع ـ براي او پيام داد:«به خاطر حقي كه بر تو دارم، اين مبلغ را از ما بپذير، خداوند به مقام معنوي و نيت پاك تو آگاه است»، آنگاه فرزدق آن مبلغ را پذيرفت، و در زندان، اشعاري در سرزنش هشام سرود.⁶ در اين تابلوي زيبا مي بينيم: امام سجاد ـ ع ـ هنگام طواف كعبه، به شوكت هشام، اعتنا نكرد، و عمل فرزدق را در آنجا كه كاملا جنبه سياسي داشت، ستود و از او دلجويي كرد، و برايش دعا نمود و دوازده هزار درهم فرستاد، و به نيت پاك او ارج نهاد و او را كاملا تأييد نمود.آيا اين تأييد و اين صحنه، بيانگر آن نيست كه مطرح كردن مسائل سياسي در كنار عبادت پرشكوه حج، محبوب و مقبول امامان معصوم بوده است؟در اينجا مي افزاييم كه حضرت مهدي ـ عج ـ در كنار كعبه، قيام و ظهور مي كند، و مردم بين ركن و مقام با آن حضرت بيعت مي نمايند.⁷ در پايان اين مقال، به دوجمله كوتاه ولي پرمعنا از امام صادق ـ ع ـ وحضرت زهراـ س ـ پيرامون فلسفه حج، توجه كنيد:حضرت زهرا ـ س ـ فرمود: «جَعَلَ اللّهُ الْحَجَّ تَشْيِيداً لِلدِّينِ»; «خداوند، حج را مايه استحكام و تقويت پايه هاي دين نمود».⁸ امام صادق ـ ع ـ فرمود: «لا يَزالُ الدِّينُ قائماً ماقامَتِ الْكَعْبَةُ»; «مادام كه خانه كعبه بر پا است، اسلام هم بر پا است».⁹ براستي، آن حجي كه تنها به بعد عبادي او توجه گردد، و بعد سياسي آن كه مهمترين فلسفه حج را تشكيل مي دهد، فراموش و ترك شود، آيا موجب استحكام دين، و استواري آن خواهد شد؟ مسلماً جواب منفي است.

پاورقي ها

1 ـ مناقب آل ابيطالب، ج 4، ص 184 ـ بحار، ج 47، ص 79 ـ نظير اين مطلب، از امام صادق ـ ع ـ نيز نقل شده است (بحار، ج 27، ص 181) 2 ـ صحيفه نور، ج 18، ص 66 و 67 3 ـ صحيفه نور، ج 20، ص 18 4 ـ اقتباس از كحل البصر، ص 119 ـ مجمع البيان، ج 9، ص 127. 5 ـ احتجاج طبرسي، ج 2، ص 18 و 19. 6 ـ بحار، ج 46، ص 127. 7 ـ سنن ابن ماجه، ج 2، ص 1366. 8 ـ اعيان الشيعه، چاپ جديد، ج 1، ص 316. 9 ـ وسائل الشيعه، ج 8، ص 14.