مناسك حج - معرفی چند کتاب نسخه متنی

مناسك حج

مطابق با فتاواي حضرت آيةالله العظمي امام خميني ـ ره ـ ;

همراه با حواشي;

حوزه نمايندگي ولي فقيه در امور حج و زيارت;

نشر مشعر، تهران، 1372;

404 صفحه، رقعي.

آغازين نياز زائر، آگاهي از چگونگي اعمال حج و اطّلاع از مناسك آن است. براي دست يافتن به حجّ صحيح و زيارت مقبول، از ديرباز فقيهان عاليقدر و مراجع بزرگوار، همراه رساله توضيحالمسائل «مناسك حج» را نيز براي راهيان حرم الهي تدوين ميكردند. در معاونت آموزش و تحقيقات بعثه مقام معظّم رهبري، ابتدا «مناسك» حضرت امام خميني ـ رضوان الله عليه ـ با حواشي آيةالله العظمي اراكي تنظيم شد و به سال 1371 نشر يافت و با استقبال شايان توجهي مواجه گرديد. در مقدمه مناسك ياد شده، وعده داده شده بود كه مناسك حضرت امام ـ ره ـ با حواشي مراجع ديگر ـ اعليالله كلمتهم ـ تدوين و در اختيار راهيان حج و روحانيان كاروان ها قرار داده شود. اين امر نيز تحقق يافت و متن رساله حضرت امام ـ ره ـ بـا حـواشي حضرات آيات عظام گلپايگاني و خويي ـ ره ـ و اراكي ـ مدّظله العالي ـ تنظيم و نشر يافت.

تهيّه و تنظيم اين مجموعه با مشكلات بسياري مواجه بود كه توفيق الهي رفيق گشت و با همكاري مخلصانه بيوت حضرات آيات عظام و تلاش تني چند از محققان و فقيهان، فتاوي آن بزرگواران از مناسك ها و آثار فقهي آن بزرگواران استخراج و تنظيم گرديد و در آستانه حج 72 نشر يافت. اينك براي آشنايي خوانندگان و مراجعهكنندگان به آن مجموعه و سپاس و تقدير از تلاشگران تدوين آن، بخشي از مقدمه كتاب را كه نشانگر چگونگي تدوين آن است ميآوريم:

«معاونت آموزش و تحقيقات بعثه مقام معظم رهبري بدنبال درخواست هاي مكرر و فراوان روحانيون محترم كاروان ها، از سال گذشته براي پاسخگويي به اين نياز، بر آن شد تا مناسكي جامع تهيه و در اختيار عموم مردم خصوصاً روحانيون عزيز قرار دهد. بدنبال مشورتهاي زياد، به اين نتيجه رسيديم كه چون آخرين مناسك حج حضرت امام خميني ـ رضوان الله تعالي عليه ـ كه در سال 1407 هجري قمري توسط حضرت آيةالله آقاي شيخ محمد حسن قديري و با همكاري آيةالله آقاي سيد عباس خاتم يزدي تهيه و تنظيم و پس از تأييد ايشان به چاپ رسيده، كاملترين و جامعترين مناسك موجود است و بسياري از فروعات و مسائل مورد ابتلاي حجاج را داراست و لذا آن را به عنوان متن انتخاب، و سپس موارد اختلاف در فتاواي ساير مراجع را در پاورقي به عنوان حاشيه ذكر كنيم تا اولاً: دسترسي به مسائل آسان انجام شود و ثانياً: بجاي همراه بردن مناسك مختلف، از يك مناسك جامع استفاده شود.

اهل فن به خوبي ميدانند كه اقدام به چنين كاري، با چه مشكلات و موانع مهمّي روبروست كه ما فعلاً در صدد بر شمردن آنها نيستيم، ليكن بحمداللهتعالي و با تلاش فراوان و گسترده، سرانجام موفق به تهيه آن شديم.

در رابطه با فتاواي حضرت آيةالله العظمي آقاي اراكي ـ دامت بركاته ـ ، فرزند معظمله آيةالله آقاي مصلحي ـ دامت توفيقاته ـ قبول زحمت فرموده، با تلاشي قابل تحسين و با همكاري تني چند از علماي بزرگوار، موارد اختلاف را مشخص نموده و پس از تأييد معظمله، آن را در اختيار ما قرار دادند كه متن دستخط مبارك حضرت آيةالله العظمي اراكي و تأييد معظمله در آغاز كتاب آمده است; بنابر اين عمل به اين مناسك و حواشي مربوط به ايشان، براي مقلدين آن مرجع بزرگوار مبري ذمه است انشاءالله تعالي.

در رابطهبا فتاواي مرجع عاليقدر مرحوم آيةالله العظمي آقاي خوئي ـ طاب ثراه ـ نيز ابتدا از مناسك عربي و فارسي و ساير كتب فقهي ايشان و تعدادي استفتاءات موجود بهره گرفته، توسط آيةالله آقاي حاج شيخ ابوالقاسم رازيني ـ دامت توفيقاته ـ با مناسك حضرت امام خميني ـ قدس سره ـ تطبيق داده شد ليكن تكميل آن به دو جهت به تعويق افتاد:

1 ـ فتاواي ايشان در رابطه با حدود 90 مسأله، از مسائل موجود در مناسك مشخص نبود كه طبعاً بايد از محضر ايشان استفتاء ميشد.

2 ـ موارد تطبيق داده شده نيز، بايد به تأييد معظمله و يا هيأت استفتاي ايشان ميرسيد.

اين دو امر از سال گذشته پيگيري شد، ابتدا اين 90 مسأله بصورت استفتاء تنظيم و از حجةالاسلام والمسلمين آقاي فهري ـ دامت افاضاته ـ خواستيم آنرا به نجف اشرف ارسال نمايد. از سوي ديگر در موسم حج سال 71 در تماس با بعثه معظمله، مجدّداً موضوع يادآوري و بر اهميت آن تأكيد شد ليكن متأسفانه قبل از دريافت پاسخ، جهان اسلام با حادثه غمانگيز رحلت مرجع عاليقدر حضرت آيةالله العظمي آقاي حاج سيد ابوالقاسم خوئي روبرو شد ـ رضوان الله تعالي عليه و حشره الله تعالي مع اوليائه بحق محمد و آله ـ با همه دشواري هاي موجود، پس از رحلت ايشان، باز كار دنبال شد و دانشمند معظم جناب آقاي لطفي ـ دامت توفيقاته ـ نماينده آن مرجع بزرگوار در تهران، استفتاءات موجود را در اختيار ما گذاشتند و پس از تنظيم حواشي، در تطبيق آن نيز تلاشي فراوان داشته، صحّت آن را مورد تأييد قرار دادند. از سوي ديگر حجةالاسلام والمسلمين آقاي موسوي مددي ـ دامت توفيقاته ـ با استفاده از استفتاءات و فتاوايي كه در اختيار داشتند تعدادي از 90 مسأله باقيمانده را پاسخ داده و در پايان، تعداد كمي از اين مسائل باقي ماند كه متأسفانه پاسخ آن مشخص نشد و ما اينگونه موارد را با علامت * در اول آن مسأله مشخص نمودهايم. لازم به تذكر است عـلاوه بر تـلاش اين عـزيزان براي يافتن فتاواي حضرت آيةالله العظمي خوئي ـ طاب ثراه ـ از مدارك ذيل استفاده شده است:

1 ـ مناسك فارسي چاپ بيست و سوم و چاپ هاي مختلف كه در ذيل هر مسأله به آن اشاره شده است.

2 ـ مناسك عربي چاپ دوازدهم، سال 1412 هجري قمري كه چون شماره مسائل مناسك فارسي با عربي كمي تفاوت دارد، بيشتر از مناسك آدرس داده شده، مگر در موارد خاص كه با قيد «مناسك عربي » مشخص گرديده است.

3 ـ حاشيه ايشان بر عروة الوثقي 4 ـ پنج جلد كتاب «الحج» (تقريرات ايشان) كه دو جلد آن به نام: «مستند العروة الوثقي» و سه جلد ديگر به نام: «المعتمد في شرح المناسك» به چاپ رسيده است.

5 ـ منهاج الصالحين چاپ بيست و هشتم سال 1410 هجري قمري (دوجلدي) 6 ـ آراء المراجع، جناب حجة الاسلام والمسلمين آقاي افتخاري، چاپ سوّم.

7 ـ استفتاءات مندرج در مجلّه «النّور» چاپ مؤسسه ايشان در لندن.

8 ـ استفتاءات موجود نزد بيت ايشان.

در رابطه با فتاواي مرجع عاليقدر حضرت آيةالله العظمي آقاي گلپايگاني ـ دامت بركاته ـ نيز از همان ابتدا با برخي از حضرات آقايان اعضاي محترم شوراي استفتاي بيت معظمله تماس گرفته، و اين عزيزان مسؤوليت انجام آن را تقبل فرمودند كه متأسفانه پس از گذشت چند ماه به علل گوناگوني از جمله استفتاءات فراوان و تراكم كار موفق به انـجـام آن نشـدنـد و از سوي ديگر فقيه اهلبيت حضرت آيةالله العظمي آقاي گلپايگاني ـ دامت بركاته ـ به علت كسالت در منزل بستري و در نتيجه امكان دريافت پاسخ از معظمله، آن هم در سطحي چنين گسترده وجود نداشت. بناچار با همكاري برخي از فضلاي بزرگوار و با استفاده از كتب موجود كه ذيلاً به آنها اشاره ميشود كار را آغاز كرديم:

1 ـ مناسك حج و احكام عمره (مناسك فارسي) چاپ ششم، شوال 1411 هجري قمري.

2 ـ مناسك الحج (مناسك عربي) چاپ اول، ذيالقعدة 1412 هجري قمري.

3 ـ عروة الوثقي محشي (2 جلدي) چاپ المكتبة العلمية الإسلامية سال 1399 هجري قمري.

4 ـ وسيلة النجاة محشي (2 جلدي) چاپ دوم سال 1397 هجري قمري.

5 ـ توضيح المسائل حضرت آيةالله العظمي گلپايگاني، چاپ هفتاد و دوم، 27 رجب 1413 هجري قمري.

6 ـ مجمعالمسائل معظمله چاپسوم، جلداول 27 رجب 1411 هجري قمري.

7 ـ آراء المراجع في الحج تأليف حجةالاسلام والمسلمين آقاي افتخاري گلپايگاني چاپ سوم ذيالقعدة 1412 هجري قمري.

8 ـ استفتاءات ويژه حج، از محضر مراجععظامتقليد چاپ1412هجري قمري.

9 ـ برخي از استفتاءات پاسخ داده شده توسط معظمله.

نظرات معظمله با مناسك حضرت امام خميني ـ قدس سره ـ و مشخص شدن موارد اختلاف، كنترل و تأييد صحت آن توسط حضرت آيةالله آقاي حاج شيخ احمد صابري همداني كه خود از نزديكان و شاگردان مبرز و مقرر دروس حضرت آيةالله العظمي گلپايگاني دامت بركاته بودهاند، و تقريرات دروس حج معظمله را نيز تنظيم و به چاپ رساندهاند، انجام شد. ايشان تمامي حواشي را با مدارك و منابع موجود تطبيق داده، صحّت آن را تأييد فرمودند.» اين مجموعه در مقايسه با مناسك هاي پيشين از ويژگي هايي برخوردار است كه بدان اشاره ميكنيم:

در طول برگزاري حج، زائران مشكلاتي دارند كه بعضاً در مناسك نيامده است. اجراي برخي از مراسم نيز از دشواري هايي برخوردار است. روشن ساختن دقيق موضوع و طرح سؤال هاي جديد و يافتن پاسخها و گشودن گرههاي عملي در انجام اعمال، از جمله تلاش هايي است كه مركز بدان همت گمارده و برخي از آنها در اين چاپ آمده و برخي ديگر در چاپ هاي بعدي افزوده خواهد شد.