حج از ديدگاه مذاهب اسلامي - معرفی چند کتاب نسخه متنی

حج از ديدگاه مذاهب اسلامي

آيةالله محمد ابراهيم جناتي;

ترجمه: حسينعلي محمدينژاد;

چاپ اوّل، تهران، 1372;

حوزه نمايندگي ولي فقيه در امور حج و زيارت;

224 ص وزيري.

بسياري از نزاع ها و كشمكش ها نتيجه عدم شناخت و ناآگاهي از چگونگي فكر، آرمان، روش ها و منش هاي يكديگر است. در داخل حوزه فرهنگ اسلامي و جريان هاي جاري در جامعه اسلامي نيز چنين است. روياروييهاي نحلهها و مذهب ها و برخوردهاي ناهنجار و گاه تكفيرآميز، غالباً معلول ناآشنايي با ميراث فكري يكديگر و چندي و چوني انديشهها بوده است. حوزه نمايندگي ولي فقيه در امور حج و زيارت به تبيين و تدوين مباني مسائل فقهي حج از ديدگاه مذاهب اسلامي همت وزريده است تا از اين رهگذر مسلمانان اقاليم قبله را در شناخت چگونگي مسائل فقهي و طرز نگرش آنان به حج، ياري رساند. كتاب مورد گفتگو، يكي از آثاري است كه در اين باره و با اين هدف تدوين و عرضه شده است. مؤلف كتاب حضرت آيةالله جناتي از فقيهان دانشور حوزه، اكنون سال هاست كه تدريس فقه مقارن و يا به تعبير ديگر فقه تطبيقي را در حوزه علميه قم عهدهدار است.

استاد براي تدوين متن درسي در حدّ «سطح» به نگارش كتابي دست يازيدهاند با عنوان «دروس في الفقه المقارن». جلد اوّل آن كه نشر يافته است، با كتاب الطهاره آغاز ميشود و با مباحث كتاب الحج پايان ميپذيرد. (براي آشنايي با اين كتاب ركـ : آينه پژوهش، شماره 7/98) آنچه اكنون مورد گفتگوست «كتاب الحج» اين مجموعه است.

مطالب كتاب در يك مقدمه و نه فصل عرضه شده است. در مقدمه از كعبه، مكه، مسجدالحرام، اسامي كعبه در قرآن، فضيلت نماز در مسجدالحرام و مسجدالنبي، حدود حرم، حدود مكه، اهميت حرم در ديدگاه هاي مذاهب مختلف اسلامي و حدّ حرم نبوي سخن رفته است. در فصل اوّل از اقسام حج، شرايط صحت حج، استطاعت، فوري بودن حج، حج نيابتي و شرايط آن، بحث شده است. فصل دوّم عهدهدار بحث از عمره و مباحث آن است، كه در ضمن آن از اهميت عمره مفرده، اقسام، شرايط و افعال آن بحث شده است. ميقات ها و چگونگي احرام بستن و تلبيه گفتن و مسائل مربوط به احرام و لباس احرام در فصل بعدي آمده و آنگاه در فصل چهارم به تفصيل از طواف، انواع و شرايط و احكام آن در نگاه مذاهب اسلامي گفتگو شده است. سعي، كيفيت انجام آن، مستحبات و مسائل سعي، تقصير و احكام آن در فصل پنجم آمده است. عرفه كجاست؟ و چرا بدين نام مشهور گشته است، وقوف يعني چه؟ و چگونه تحقق ميپذيرد، مسائل وقوف و احكام آن، وقوف به مزدلفه، مشعرالحرام وقوف در آن و مسائل مستحبي در عرفه و مشعرالحرام در فصل هاي ششم و هفتم بررسي شده است.

فصل هشتم عهدهدار مسائل مربوط به مني است. رمي جمرات، شرايط رمي، قرباني و اقسام آن ويژگي هاي قرباني، حلق و تقصير، بيتوته در مني و... در اين فصل به تفصيل بررسي شده است.

اگر كسي توانايي حجگزاري را داشت امّا از انجام آن مانع شدند (مصدود) و يا توانايي انجام آن را ندارد (محصور) وظيفهاش چيست؟ در واپسين فصل كتاب احكام «مصدود» و «محصور» به اجمال آمده است.

چنانكه پيشتر گفتيم و از عنوان كتاب نيز پيداست، مطالب كتاب برپايه فقه مذاهب اسلامي است. در گزارش آراء، به متون مهم و كهن مذاهب تكيه شده و دلايل و مستندات آنان به اختصار آمده است. در تهافت آراء يك مذهب، به روايت مستقيم و يا كهنترين منبع استناد شده است. افزون بر اين در گزارش آراء، به عرضه مذاهب معروف بسنده نشده است; بلكه آراء فقهاي ديگري مانند، حسن بن يسار بصري، سفيان بن سعيد ثوري، اسحاق بن راهويه، داود بن علي اصفهاني و... نيز ياد شده است. ترجمه كتاب نيز دقيق، يكدست و روان است.