اخلاق مبلغ
تبليغ و دعوت ارشاد به سوى ارزشهاى اسلامى فرهنگ دين وظيفه همگانى و هميشگى مسلمانان و داراى اهميت است .قرآن مجيد بهترين گفتار را دعوت الى الله دانسته است :و من احسن قولا ممن دعاالى الله و عمل صالحا . 1 ...و برترين امت راامتى مى داند كه امر به معروف و نهى از منكر مى كنند:2. كنتم خيرامه اخرجت للناس تامرون بالمعروف و تنهون عن المنكر...دعوت و تبليغ يعنى شناساندن اسلام وارزشهاى دينى وابلاغ آنها به اعماق فكر و دل مردم .امر به معروف و نهى از منكر يعنى عينيت بخشيدن به ارزشهاى اسلامى و برچيدن ضدارزشهااز جامعه اسلامى .پس تبليغ مرحله القاء پيام و عرضه آن به حساب مى آيد وامر به معروف و نهى از منكر تحقق عينى و خارجى آن زيرا تا معروف و منكر شناسانده نشود امر و نهى به آن به آن معقول و منطقى نخواهد بود.ازاين روست كه قرآن مى فرمايد:ولتكن منكم امه يدعون الى الخير و يامرون بالمعروف و ينهون عن المنكر والولئك هم المفلحون . 3بايد كه از ميان شما گروهى باشند كه به خير دعوت كنند وامر به معروف و نهى از منكر بنمايند ايشان رستگارانند.اين آيه [ فلاح] جامعه اسلامى را مرهون دعوت به خير وامربه معروف و نهى ازمنكر دانسته و در سوره[ والعصر] بعدازايمان و عمل صالح [تواصى به حق] و تواصى به صبر را عامل رهايى از خودزيانى و[ خسران] برشمرده است . تلقى اسلام ازاين مساله نشانگراهميت و جايگاه ويژه دعوت و تبليغ در فرهنگ دين است بدين جهت در آيه ديگرى از هدايتگرى و گمراه كردن انسانها تعبير به حيات بخشيدن و ميراندن شده است :من قتل نفسا بغير نفس اوفساد فى الارض فكانما قتل الناس جميعا ومن احياها فكانمااحياالناس جميعا . 4
هر كس انسانى را بدون ارتكاب قتل يا فساد در زمين بكشد چنان است كه گويى همه انسانها را كشته و هر كس انسانى رااز مرگ رهايى بخشد چنان است كه گويى همه مردم را زنده كرده است .اگر چه مفهوم ظاهرى آيه همان حيات و مرگ مادى است ولى در روايات متعددى اين آيه به حيات و مرگ معنوى يعنى گمراه ساختن يك نفر يا نجات اواز گمراهى تفسير شده است . 5 .در ترازوى سنجش ارزشها دعوت به هدايتگرى تبليغ وابلاغ از همه سنگين تر و پربهاتراست ازاين روى پيامبراكرم[ ص] به على[ ع] در موقع اعزام ايشان به سوى يمن فرمود:يا على ! لا تقاتلن احدا تدعوه الى الاسلام وايم الله لان يهدى الله عزوجل على يدك احدا خير لك مما طلعت عليه الشمس و غربت . 6 ...اى على ! مبارزه را با كسى آغاز نكن مگر آن كه پيش از آن او را به اسلام دعوت نمائى و به خدا سوگند اگر با دست توانسانى هدايت يابد بهتراست از آنچه خورشيد بر آن طلوع و غروب مى نمايد.و در همين راستااست كه اميرالمومنين[ ع] فرمود:ومااعمال البر كلها والجهاد فى سبيل الله الامر بالمعروف والنهى عن المنكرالا كنفثه فى بحر لجى . 7
تمام كارهاى نيك و حتى جهاد در راه خدا در برابرامر به معروف و نهى از منكر چون آب دهان است در برابر درياى پهناور.بنابراين دعوت به ارزشها (تبليغ ) و پياده كردن آنها در صحنه زندگى انسانها ( امربه معروغ و نهى از منكر)ازاساسى ترين و ارزشمندترين وظايف امت اسلام است .اين وظيفه به دو گونه قابل انجام است :1. فردى .هر فردى ازاعضاء جامعه اسلامى موظف و مكلف است كه مردم را به خوبيها دعوت وامر كند واز منكرات و زشتيها نهى و جلوگيرى نمايد.2. گروهى .علاوه براين كه همه افراد جامعه مسوول يكديگرند ضرورى است كه گروهى تحت نظر سازمان و تشكيلاتى باشند و با برنامه ريزى دقيق و همه جانبه به دعوت و تبليغ ارزشهاى دينى بپردازند واجراى ارزشهاى دينى را در زندگى مردم به عهده بگيرند. قرآن ازاين عده و گروه به نام[ امت] ياد كرده است :ولتكن منكم امه يدعون الى الخير ....ازاين آيه روشن مى شود كه همواره بايد در جامعه اسلامى گروهى آماده و مسلح به سلاح علم وايمان آگاهى و بصيرت باشند و به مساله دعوت و تبليغ مردم همت بگمارند وازاخلاق و عقايد مردم حراستت و پاسدارى نمايند و با هر منكر و فسادى كه مانع اجرا و گسترش ارزشهاى دنى است بستيزند به همين جهت است كه مى بينيم بااين كه دراسلام جهاد بسيار پراهميت است و جنبه حياتى براى مسلمانان دارد و تخلف از آن ننگ و گناه بزرگ به شمار مى رود ولى در مواردى كه ضرورت ايجاب نمى كند كه همه در ميدان نبرد شركت كنند نبايد همگى در صحنه نبرد شركت كنند بلكه لازم است گروهى فريضه جهاد راانجام دهند و گروه ديگرى احكام و معارف اسلامى را فرا بگيرند و به جنگ ديو جهل بشتابند و وظيفه مقدس
تبليغ و نشراحكام دينى را به انجام برسانند قرآن در اين زمينه مى فرمايد :.... فولا نفر من كل فرقه منهم ليتفقهوا فى الدين ولينذروا قومهم اذا رجعوااليهم لعلهم يحذرون . 8
چرااز هر گروهى دسته اى به سفر نروند تا دانش دين خويش را بياموزند و چون بازگشتند مردم خود را هشدار دهند باشد كه از زشتكارى حذر كنند.امام صادق[ ع] در ذيل آيه شريفه :ومما رزقناهم ينفقون .بيان مى دارند:اى ومما علمناهم يبثون . 9
يعنى از آنچه به آنان آموختيم به ديگران بياموزند.امام صادق[ ع] فرمود: