معرفي يك اثر ارزنده
استاد جعفر سبحاني

سخن درباره ارزش كتاب قاموس الرجال است. نخست بايد از تاريخچه تأليف اين كتاب آگاهي يافت و دانست كه چگونه مؤلف به نگارش آن پرداخته است؟ در اين مورد يادآور مي‌شويم:

مرحوم شيخ عبدالله فرزند مرجع بزرگ شيخ محمد حسن مامقاني كه در سال 1287 هجري قمري در نجف ديده به جهان گشود، و در نيمه شوال 1351 هجري قمري ديده از آن بربست، در اواخر عمر خود كتابي به نام تنقيح المقال في علم الرجال نگاشت. وي در اين كتاب كه در 3 جلد رحلي بزرگ و قطور چاپ شده است ترجمه صحابه و تابعان و اصحاب ائمه معصومين و راويان از آنان را تا قرن چهارم آورد. تا آنجا كه توانست، مجموع نصوص رجال نويسان را درباره مشايخ حديث و راويان روايت آورد، به گونه‌اي كه انسان را از مراجعه به كتابهاي ديگر بي‌نياز ساخت.

از آنجا كه اين كتاب در دوران پيري و ضعف قواي جسمي مؤلف تأليف يافت و در نگارش آن كمال عجله و شتاب وجود داشت، (اين كتاب با همه عظمتش در ظرف سه سال تأليف و در همان سالها منهاي مقدار كمي از آن چاپ شد) مسلماً خالي از لغزش نيست و از اين جهت گروهي از محققان معاصر بر اين كتاب تعليقه‌هايي نوشته و لغزشهاي آن را بيان كرده‌اند.ازجمله شخصيتهايي كه بر اين كتاب تعليقه نوشت و موارد لغزش آن را بيان ساخت ، مولف محقق" شيخ محمد تقي شوشتري "صاحب كتاب قاموس الرجال است.

اين كتاب به صورت تعليقه‌اي بر رجال علامه، مامقاني نگارش يافت، و در آغاز به نام تعليقات تنقيح المقال مشهور گشت ولي هنگام طبع به نام قاموس‌الرجال في تحقيق رواه الشيعه و محدثيهم ناميده شد.

در هر حال هر چند اين كتاب به صورت تعليقه بر رجال مامقاني نگاشته شده، ولي خود به صورت كتابي مستقلي است كه در عين بيان لغزشهاي اصل، مطالب مستقلي دارد كه براي هر فقيه علاقمند به رجال مفيد و سودمند مي‌باشد.