لطفا منتظر باشید ...
حدّ و حقّ همسايه
محدوده رعايت حقوق همسايگان و داشتن رفتار شايسته، تنها به همسايه دست راست و چپ خانه منحصر نمي شود و تنها به پرهيز از آزار هم خلاصه نمي گردد.سركشي، رسيدگي، احوالپرسي، رفت و آمد، مساعدت و ياري، عيادت، انفاق و صدقه، رفع نياز، همدردي و ... از جمله اموري است كه بر عهده هر همسايه است و اينها نشانه فتوت و جوانمردي است. پيشواي جوانمردان، * از حلم و بردباري ديگران نبايد سوءاستفاده كرد و نجابت و بزرگواري ديگران را نبايد به حساب ضعف يا بي عرضگي آنان گذاشت.علي بن ابي طالب(ع) فرمود: «مِنَ المُرَّوةِ تَعَهُّدُ الجيرانِ»(9). رسيدگي به همسايگان از مروت و جوانمردي است. حضرت امام باقر(ع) نيز در بيان صفات و خصال شيعه و پيروان و رهروان خط اهل بيت، يكي هم همين را دانسته و فرموده است:«وَ التّعاهُدُ لِلجيرانِ مِنَ الفُقَراءِ وَ اَهْلِ المَسْكَنَةِ و الغارِمينَ وَ الأيتام ...»(10)از نشانه هاي پيروان ما، رسيدگي به همسايگان نيازمند و تهيدست و بدهكاران و يتيمان است. چگونه انسان شرافتمند و باوجدان مي تواند آسوده و با شكم سير بخوابد و مرفه و برخوردار باشد، در حالي كه در همسايگانش محرومان تهيدست، يتيمان بي سرپرست، گرسنگان بينوا و بدهكارانِ درمانده باشند و او بتواند گِرِهي بگشايد، اما بي تفاوت باشد؟ اينجاست كه كلام نوراني پيامبر خدا، بر تارك تاريخ مي درخشد كه فرمود: هر كس سير بخوابد، در حالي كه همسايه مسلمانش گرسنه باشد، به من ايمان نياورده است. «ما آمَنَ بي مَنْ باتَ شَبْعانا وَ جارُهُ المسِلُمُ جايعٌ»(11) آري، مسلماني به عمل است، نه به ادعا و شعار!اين حقوق و رعايتها به تعبير احاديث، تا مرز چهل همسايه از هر طرف است. امام صادق(ع) از رسول اكرم(ص) نقل مي كند كه فرمود: هر چهل خانه از هر چهار طرف، همسايه محسوب مي شود.(12)امام باقر(ع) نيز فرمود:«حَدُّ الجوارِ اَرْبَعوُنَ دارا مِنْ كُلِّ جانبٍ مِنْ بَيْنِ يَدَيْهِ و مِن خَلفِه و عَنْ يَمينِهِ وَ عن شِمالهِ»(13). كه مضمونش همان حدّ و حريم همسايگي تا چهل خانه از چهار طرف است.اگر اين حق و حدّ و حريم كه اسلام بيان كرده است، مسؤولانه شناخته و رعايت شود، در جامعه اسلامي نيازمند و گرفتار و بينوايانبي سرپرست و رنجديدگانِ دست از همه جا كوتاه و آبرومنداني كه صورت خود را با سيلي سرخ نگه مي دارند يافت نخواهد شد. سخن را در اين بخش، با كلامي از محدّث بزرگوار، مرحوم «شيخ عباس قمي» به پايان مي بريم، كه چنين نوشته است:«... در زمينه معاشرت نيكو با همسايه، حديث بسيار است و «حسن جوار» هم تنها پرهيز از همسايه آزاري نيست. بلكه تحمل جفا و ناملايمات همسايه هم از آن جمله است. همچنين از امور مربوط به «خوش همسايگي»، ابتدا كردن به سلام، عيادت در هنگام بيماري، تسليت و تعزيت گفتن در سوگها و مصيبتها، تبريك و تهنيت گفتن در شاديها و اعياد، چشم پوشي از لغزشها، سرك نكشيدن به رازها و امور پنهاني همسايه، مضايقه نكردن از كمكهايي كه مورد نياز او است، حتي اگر مي خواهد چوبي (و تيرآهني) بر ديوارت بگذارد، يا ناوداني را بر خانه تو بگذارد و از اين گونه امور ... مضايقه نكني و سخت نگيري ...»
1- نهج البلاغه، صبحي صالح، نامه 31. 2- غررالحكم (چاپ دانشگاه)، ج7، ص49. 3- كافي، كليني، ج1، ص667، احاديث 8، 10 و 7. 4- در اصول كافي، ج2 (عربي) باب «حق الجوار»، همچنين در سفينة البحار، واژه «جور» ملاحظه شود 5- نهج البلاغه، صبحي صالح، نامه 47، خطاب به امام حسن و امام حسين(ع). 6- كافي، ج2، ص635. 7- همان، ص667. 8- سفينة البحار، ج1، ص191 (واژه جار)، كافي، ج2، ص668. 9- غررالحكم، (چاپ دانشگاه)، ج7، ص49. 10- كافي، ج2، ص74. 11- سفينة البحار، ج1، ص192. 12- كافي، ج2، ص669، باب «حدّ الجوار». 13- همان.
