آينه پژوهش - ارتداد در فقه شیعه نسخه متنی

آينه پژوهش

فريده سعيدي

موضوع :

ارتداد در فقه شيعه

استاد راهنما:

سركار خانم مرضيه اسكندرجوي

دانشجو:

فريده سعيدي

سال تحصيلي 76ـ 1375

ارتــداد در فقــه شيعــه

در ادامه معرفي پايان‏نامه‏هاي دانشجويي، در اين شماره "مشكوة‏النــور" چكيده‏اي از پايان نامه خانم فريده سعيدي فارغ التحصيل در رشته معارف اسلامي گرايش فقه و اصول ـ ورودي 72 را مي‏خوانيد.

موضوع: ارتداد در فقه شيعه

استاد راهنما: مرضيه اسكندرجوي

دانشجو: فريده سعيدي

كد تحصيلي: 72

رشته: الهيات و معارف اسلامي (گرايش فقه)

سال تحصيلي: 76ـ1375

تعداد صفحات: 99

ويژگي: داراي منابع مختلف عربي و فارسي

اهم مباحث:

1ـ ماهيت ارتداد

2ـ شقوق ارتداد

3ـ مصاديق ارتداد

4ـ احكام فقهي

5ـ پاسخ به شبهات

ضايعه ارتداد و بازگشت‏از دينِ حق به كفر، از خسارات بزرگ و جبران ناپذيري است كه در طول تاريخ، در جوامع و اديان الهي بروز كرده است. به شهادت آيه كريمه "إنّ الذين ارتدّوا علي أدبارهم من بعد ماتبيّن لهم الهدي، الشيطان سوّل لهم و أملي لهم"1 ارتداد يك توطئه شيطاني است كه مترفان و مستكبران جهان طراحي آن را به عهده داشته‏اند. زمينه‏هاي فكري ارتداد و دين زدايي از روزي فراهم شد كه سردمداران كفر براي جلوگيري از گسترش و نفوذ نداي توحيد و رسالت انبيا از راه اعمال فشار، تهديد به كشتن، سوزاندن، سنگسار كردن، تبعيد و تدارك جنگهاي رواني از قبيل سخره و استهزا، به هدف شوم خويش نايل نشدند و سلسله جليل انبيا« عليهم‏السلام »علي رغم تمامي اين مصايب، در ادامه راه حق، مصمّم‏تر گشتند و از طرف ديگر استقبال توده مردم از پذيرش دين و آيين ايشان بيشتر شد.

البته مسأله ارتداد بعنوان يك مشكل اعتقادي ـ سياسي همواره در تاريخ اديان الهي وجود داشته است و اين اديان دائما در حال مبارزه با اين توطئه سهمگين بوده‏اند. قرآن كريم نمونه‏هايي از اين توطئه را در تاريخ انبيا ذكر مي‏كند؛ از جمله پيشنهاد بازگشت از دين، به مؤمن آل فرعون از سوي سردمداران كفر، يا توطئه سامري در جهت باز داشتن پيروان حضرت موسي« عليهم‏السلام » از پرستش خداوند و وادار كردن آنان به گوساله پرستي.

دين مبين اسلام به جهت اعلام خاتميّت پيامبر(ص) و جاويد بودنش بمراتب تحت فشار بيشتري از اين بابت قرار گرفته و در طول حيات خود، بارها با آن مواجه بوده است. به همين دليل، اسلام از همان ابتدا قوانين و احكامي در رابطه با مرتدان از اسلام وضع كرد تا با اعمال آن از نفوذ دشمنان به جمع مسلمين جلوگيري كرده، جامعه اسلامي را از توطئه‏هاي ضد الهي آنان مصون دارد. وجود اين قوانين و احكام در فقه تمام مذاهب اسلامي، نشان از توجه جدّي اسلام به خطر مذكور دارد.

در طول حيات اسلام، هرگاه اين دين از نظر سياسي، حضور بيشتري يافته، خطر بالقوه ارتداد، جديتر و تلاش دشمنان در اين زمينه، بيشتر شده است. اين امر در قرون جديد و خصوصا در سده اخير كه اسلام توان بالقوه و بالفعل خود را براي اداره عادلانه جهان نشان داده، نمود بيشتري يافته است. استكبار جهاني كه پرچمدار مبارزه با اديان الهي در جهان معاصر است و با حضور عملي اسلام در صحنه، خود را كنار زده مي‏بيند، با شگردهاي پيچيده دست به مقابله جدّي با دين و مقدسات اسلامي زده است. يكي از اين شگردها، مطرح كردن حكم كيفري مرتد به عنوان يك حكم غير انساني است كه آن را توسط محافل علمي، فرهنگي و سياسي خويش از زواياي مختلف بررسي كرده، با القاي شبهه در ذهن مسلمانان، سعي مي‏كند ارتدادهاي جديدي را فراهم آورد.

مطرح شدن اين مقوله در چنين سطوحي و بهره‏گيريهاي منفي بنگاههاي استكباري از آن، مي‏طلبد كه انديشمندان اسلامي به مقابله با اين القائات شيطاني برخاسته و با روشنگري خود، غبار ابهام از چهره اين احكام مترقي بزدايند و تلاش و شيطنت آنان را با شكست مواجه سازند؛ بخصوص آنكه متأسفانه در اين زمينه كار چندان جدّي صورت نگرفته و تا كنون به عنوان موضوعي مستقل، درباره آن كتابي ـ حداقل به زبان فارسي ـ نوشته نشده است. و آنچه در كتب قديم هم آمده صرفا در محدوده بيان احكام است؛ نه در جهت توضيح، اثبات و روشنگري.

تحقيق حاضر كه خلاصه‏اي از يك پايان نامه كارشناسي است تلاش كوچكي به منظور بررسي موضوعي از دهها موضوع بكر و دست نخورده بحث ارتداد است. در اين تحقيق، از شيوه كتابخانه‏اي بهره گرفته‏ايم: ابتدا اكثر كتب فقهي و تاريخي قابل دسترس، جمع آوردي و از آنها فيش برداري شده است. سپس سرفصلهاي موضوع كلي معين گشته و پس از آن، با جمع بندي و ارتباط آنها با يكديگر، شرح هر فصل نوشته شده است. ماحصل اين تحقيق، پنج فصل است؛ در فصل اول، معنا و محتواي كلي ارتداد مورد بررسي قرار گرفته و در ذيل آن، آيات و روايات ذكر شده است. در فصل دوم، مبناي روايي احكام مرتد بطور خلاصه مورد بحث قرار گرفته و در فصل سوم به بحث تاريخي ارتداد در اسلام پرداخته شده و مصاديقي از صدر اسلام و دنياي معاصر ارائه گرديده است. فصل چهارم به احكام شرعيه شيعه درباره ازدواج، طلاق، نفقه، املاك مرتد و ديگر مسائل آن اختصاص يافته و بالاخره در فصل انتهايي به مهمترين بحث روز ـ كه به اعتقاد مخالفان، تباين احكام ارتداد با آزادي عقيده است ـ مي‏پردازد كه در ضمن آن، با استفاده از بحثهاي فصول گذشته، بي‏اعتباري نظر آنان را روشن كرده‏ايم. چكيده‏اي از اين فصول براي آشنايي بيشتر ارائه مي‏گردد.