بر اساس برخي از مطالعات انجام شده (عابدي جعفري، 1370) روشن شده است كه آثار اين محققان را در سطح كلان از ابعاد و گستره موضوع، روش شناخت، گرايش موضوعي، و وضعيت مخاطبان ميتوان مورد بررسي قرار داد. اين ابعاد در نمودار شماره 5 آمده است و انجام آن، خود به تحقيق تفصيلي بيشتري نياز دارد. در صفحات آينده نگاهي كلي به اين آثار شده است.
موانع تحقيق در مديريت اسلامي
با وجود دلائل بسيار بر ضرورت پرداختن به اين واجب الهي چرا با اين موضوع چنين برخورد شده است؟ آيا دلائلي چون، اينكه هيچ زماني بشر از مديريت و رهبري جدا نبوده است و هيچ مكاني را خالي از اين مهم نميتوان يافت، يا سيره انبيا و اوليا در اعمال مديريت يا فرهنگي بودن مقوله مديريت و جامعيت مكتب اسلام براي پرداختن همه جانبه به اين موضوع كافي نيستند؟!پس چه شده است كه ما بسادگي اين موضوع را وانهادهايم. به نظر ميرسد دلائلي چون جوّ تبليغي قوي مديريت رايج غربي، عدم حاكميت اسلام در قرون اخير، دينزدايي پس از رنسانس، وضعيت فلاكتبار مسلمين، مقايسه وضعيت مسلمين با ديگران، و سرانجام عدم تحول اساسي و انقلابي در ساختار علمي كشور اعم از حوزه و دانشگاه و اضافه كنيم غرق شدن در روزمرّگيها و باورنداشتن تواناييهاي خود از جمله اين موانع هستند؛ در حالي كه با چند دليل، روشن ميشود كه تحقيق، آموزش و اعمال مديريت اسلامي از جمله واجبات و امكانپذير و شدني است.مخاطبانروش شناختگستره موضوعيگرايش موضوعيكليات مديريت اسلاميشاخههاي تخصصيروش مستقلروش تطبيقي
ابعاد بررسي كلان آثار محققان مديريت در اسلام
4 ـ اعتقاد و باورهاي دين مبني بر توانايي نوآوري از جمله در مديريت5 ـ تجربههاي فراوان در اداره انقلاب و حكومت اسلامي و دفاع مقدس و بازسازيبا وجود اين دلايل نتوانستهايم بر موانع بر شمرده شده طي هفده سال گذشته به طور سازمان يافته و با طرح قبلي فائق آييم و راههاي علمي و كاربردي جامعنگر براي حل مسأله بيابيم و اين، مستلزم تبيين و تدوين حدود و ثغور اين پديده عظيم الهي ـ مديريت اسلامي ـ و تشخيص مسأله است.
روشهاي تشخيص مسأله
به طور كلي به نظر ميرسد كه با سه شيوه ميتوان به تشخيص مسائل مديريت اسلامي نائل شد. اين روشها را ميتوان در قالب روشهاي قياسي و استقرايي يعني با مراجعه به ايدهآلها و سيره و نيز با مراجعه به مديريت روز دنبال كرد.در روش اول، يعني مطالعه از كل به جزء، ميتوان با مراجعه به منابع دست اول يعني قرآن و حديث، آثار قلمي و كلامي عالمان دين بويژه آثار امام (ره) و مقام معظم رهبري، و نيز شناخت و بررسي منابع غير اسلامي با هدف شناخت چارچوبهاي نظري ايشان، مطالعه انسان و روابط انساني، مطالعه منابع موجود مديريت اسلامي و ... اقدام كرد.در روش دوم، بررسي عملي انبيا و اوليا عليهم السلام، تاريخ اسلام، سيره امام (ره)، مطالعه اسوههاي مديريت اسلامي، مراجعه به موارد موفق مديريت اسلامي، مراجعه به عملكرد مسئولان لشكري و كشوري نظام مقدس جمهوري اسلامي و ... اقدام به مسألهيابي كرد.آنگاه با هدف تدوين اصول مديريت در اسلام، الگو سازي يك سازمان ايدهآل، ارائه الگوي مدير و كارگزاران نظام اسلامي و ضدّ آن و تعميم نظريه مديريت اسلامي در پي شناخت و بهرهگيري از روش تحقيق مناسب بر آمد.
روشهاي تحقيق در مديريت اسلامي
براي رسيدن به حقيقت مديريت در اسلام، از راههاي مختلفي ميتوان سود جست كه از جمله ميتوان به روشهايي اشاره كرد كه تاكنون محققان مديريت اسلامي از آنها استفاده كردندهاند به صورت ذيل دستهبندي ميشود:1 ـ گروهي از محققان با ضعف شناخت از مديريت غربي و با توجه صرف به مديريت در اسلام، مديريت غربي را بكلي نفي كرده و وارد موضوع نشدهاند؛ در حالي كه بايد مديريت را به عنوان يك علم شناخت تا بتوان با آن بدرستي برخورد كرد؛ همانگونه كه پيشينيان ما با فلسفه يونان برخورد كردند.2 ـ گروهي ديگر با خوب و صحيح فرض كردن مديريت غربي، تلاش كردهاند با توجيه مسلماني مديريت غربي آن را به نوعي اسلاميزه كنند. در اين گروه عدهاي مرعوب آن نظريات شده و تمام آن را پذيرفتهاند و برخي هم با برخورد انتقادي در تصحيح و تكميل آن كوشيدهاند. دسته دوم سعي كردهاند با كالبد شكافي و تقسيم بندي مديريت به انسان و مواد يعني مديريت منابع انساني و توليد، مباحث ارزشي را از غير ارزشي تفكيك كنند و با پذيرش بخش دوم، صرفا موضوع انسان را در مديريت، بررسي كنند.
لطفا منتظر باشید ...
