فقه مسجد - فقه مسجد (2) نسخه متنی

فقه مسجد

احمد مبلّغي

17 ـ آمادگي روحي براي حضور در مسجد

ماديّت با همه رنگهاي دلفريبش بر سفره زمين نقش بسته است بادهاي غرور و غفلت هر دم بر آدمي وزيدن مي‏گيرند و آتش تمايل او را به ماندني ابدي در زمين شعله‏ورتر مي‏كنند. مسجد قطعه‏اي آسماني در زمين است قطعه‏اي از ملكوت خدا نقطه‏اي براي برخاستن. محلي براي بخود آمدن و اوج گرفتن. از هيچ و پوچ رستن و به ابديّت پيوستن.

اما هر كسي نمي‏تواند اين بهره را از مسجد برگيرد آنان كه بي‏مقدمه و از سر عادت پا به مسجد مي‏گذارند چه بسا در اين نقطه نيز زميني باقي بمانند بجاي آنكه به بالا بنگرند چشمها را همچنان به پايين مي‏سپارند بجاي عروج، ميل به ماندن را در خويش تقويت مي‏كنند پس بايد خويش را آماده كرد و آگاهانه پاي به مسجد گذاشت.

اسلام در اين خصوص دستوراتي به قرار زير صادر كرده است:

1. خانه‏تكاني دل بر در مسجد

امام صادق(ع) فرمود: دلت را ـ بر در مسجد ـ از هر چه به خود مشغول مي‏سازد و ميان تو و پروردگارت پرده مي‏افكند تهي ساز كه او تنها پاكترين و خالص‏ترين را مي‏پذيرد.1

2. توجه به جايگاه رفيع مسجد

امام صادق(ع) فرمود: آنگاه كه بر در مسجد قرار گرفتي بدان كه بر درگاه ملك بزرگ هستي كه تنها پاكان بر آن گام مي‏نهند و تنها دوستان در مجلس او گرد مي‏آيند.2

3. توجه به هدف و فلسفه رفتن به مسجد

امام صادق(ع) فرمود:

تو آمده‏اي كه عبادت كني و با او انس گيري.3

مسجد قطعه‏اي آسماني در زمين است قطعه‏اي از ملكوت خدا نقطه‏اي براي برخاستن.

براي خدمت به ملك پا پيش گذار كه اگر غافل از هيبت او باشي، خطري بزرگ تو را فرا مي‏گيرد.4

4. ايجاد حالات روحي

كسي كه بر درگاه مسجد قرار گرفته بايد در خويش اين حالات را ايجاد كند:

الف: اعتراف به ناتواني

امام صادق(ع) فرمود:

بر درگاه مسجد كه رسيدي به ناتواني، تقصير و نياز خود در پيشگاهش اعتراف كن.5

تو همچون فقيرترين بندگانش باش.6

ب. احساس لذت نسبت به عبادت

امام صادق(ع) فرمود:

اگر شيريني مناجات و لذت همسخني با او را در خويش مي‏يابي به مسجد وارد شو كه تو در امن و اماني و گرنه بر در مسجد. بمان ماندن مضطرّي كه دستش از چاره‏ها كوتاه شده است. خداوند هر گاه صداقت تو را در پناه بردن به او ببيند به چشم رحمت و مهرباني به تو مي‏نگرد و تو را به آنچه مي‏خواهد و بدان خرسند است موفق مي‏دارد آن كريم. كرامت را براي بندگان مضطرّي كه بر درگاهش مي‏سوزند دوست مي‏دارد.7

18 ـ بهداشت مسجد

پاكيزگي شوق مي‏آورد و شوق راهي است به سوي كرانه‏هاي معنويت.

مسجد پاكيزه چمن سبزي است كه كبوتر روح آدمي از آن به آسمان الهي پرمي‏گشايد.

طهارت ظاهري، طهارت باطني را نويد مي‏دهد و ظاهر پاكيزه باطن طاهر را تداعي مي‏كند آدمي در محيط پاكيزه قدرت و زيبايي الهي را نيكوتر مي‏بيند و روح خويش را راحت‏تر به زلال طهارت باطني مي‏سپارد.

اسلام براي حفظ پيوند ناگسستني طهارت ظاهر و باطن به بهداشت مسجد توصيه كرده و احكامي در اين خصوص صادر كرده است:

1 ـ وارسي كردن كفش بر در مسجد؛

مستحب است كسي كه مي‏خواهد وارد مسجد گردد كفش و مانند آن را وارسي كند تا از پاكيزه بودن آن اطمينان حاصل نمايد.8

2 ـ غبارروبي مسجد؛

در اين زمينه تأكيد فراوان به عمل آمده تا آنجا كه در حديث مي‏خوانيم كسي كه از مسجد، غبار به اندازه‏اي كه به چشم فرو مي‏رود بيرون آورد خداوند او را مي‏بخشد.9

3 ـ قرار دادن دستشويي بيرون مسجد؛

مستحب است دستشويي و وضوخانه بيرون مسجد قرار داده شود.10

19 ـ توجه به تهيدستان در مسجد

مسلمانان در مسجد با صفوفي به هم پيوسته در پي فتح سرزمين معنويتند بايد اين انسجام را پاس بدارند تا به اهداف بلند خويش دست يابند. تهيدستي آفتي است كه اين انسجام را از درون متلاشي مي‏كند فقر گاهي چهره‏اي مخدوش از مؤمناني كه با آن دست به گريبانند، به تصوير مي‏كشد اين

امر ممكن است بر جايگاه و نقش آنان تأثير منفي باقي بگذارد و رفته رفته آن‏ها را از ادامه حضوري فعال و سازنده باز دارد.

در صدر اسلام توجهي همه‏جانبه به تهيدستان در مسجد به عمل مي‏آمد كه بايد الگوي مساجد در اين عصر قرار گيرد اين توجه عبارت بود از:

اسلام براي حفظ پيوند ناگسستني طهارت ظاهر و باطن به بهداشت مسجد توصيه كرده و احكامي در اين خصوص صادر كرده است.

الف. كمك مالي

مسجد تنها محل خواندن نماز نبود بلكه جايگاهي براي دادن صدقه و كمك به مستمندان نيز به شمار مي‏آمد. داستان معروف و تاريخي علي(ع) كه در

حال ركوع انگشتر خويش را به مستمندي بخشيد، در مسجد به وقوع پيوست.

مسجديان بايد فقر را از ميان خويش برچينند با اين همه، مساجد امروز سنگيني اين رسالت را كمتر بر دوش خود حس مي‏كنند در مساجد كمك به تهيدستان فراموش شده است يا دست كم به سمت و سوي نادرستي كشيده شده است تهيدستاني كه نقاب تعفّف بر چهره زده‏اند و در هاله‏اي از شرم و نجابت، فقر را بي‏نيازي جلوه مي‏دهند مستحقان واقعي كمك‏ها در مساجد هستند اما ايستادن و سرافكندگي و ذلت را روبروي جمعيت تمرين كردن كاري ناشايست است كه متأسفانه امروزه رواج پيدا كرده و با مرام اهل مسجد و حرمت خانه خدا سازگار نيست.

و نيز در روايت آمده كه پيامبر(ص) در مسجد با تهيدستان هم‏غذا مي‏شد و با آنان افطار مي‏كرد.11

ب. اسكان مستمندان

اهل صفّه گروهي از مهاجرين و انصار بودند كه از تهيدستي، منزل و سرپناه نداشتند پيامبر(ص) اينان را در صفّه مسجدالنبي(ص) (سايباني در آن مسجد) جاي داد.

20 ـ تلاوت قرآن در مسجد

مسجد خانه خدا، مسلمان ميهمان خدا و قرآن كلام خداست بايد ميهمان با ميزبان همكلام گردد سخنش را بشنود و سخن با او بگويد تلاوت قرآن شنيدن سخن روح‏فزاي پروردگار است و دعا كردن سخن گفتن با آن ذات پاك است.

رابطه مسجد و قرآن در دو حديث زير به خوبي منعكس شده است:

الف. رسول خدا(ص) فرمود:

انما نُصِبَتِ المساجد للقرآن12

مساجد براي قرآن قرار داده شده‏اند.

ب. من اَحَبَّ الْقرآن فَلْيُحِبّ الْمَساجِدَ13

كسي كه قرآن را دوست مي‏دارد مساجد را نيز دوست بدارد.

مسجد تنها محل خواندن نماز نبود.

21 ـ دعا كردن در مسجد

در حديث آمده كه

اكثروا فيها من الدعا14

در مساجد دعا بسيار كنيد.

22 ـ ذكر خدا در مسجد

مسجد، همه را به ذكر و ياد خدا فرا مي‏خواند مسجد رستاخيز ذكر است. در و ديوار، منبر، محراب، ... همه غرق آواي دلكش ذكرند مردمان را مي‏بيني كه در درگاه خداوندي سجده بر خاك مي‏نهند و زبان به تسبيح و تقديس آن ذات پاك مي‏گشايند. در اندرون دلت فريادي بيداد مي‏كند تا تو نيز دل را به زورق ذكر بسپاري و به ساحل اطمينان و رضا دست يابي. طبق روايت ذكر گفتن در مسجد حضور انسان را از بيهودگي مي‏رهاند.15

23 ـ زينت كردن جهت حضور در مسجد

زينت كردن خويش جهت مسجد عملي مستحب است قرآن مجيد به اين امر توصيه كرده است: «خُذُوا زينَتَكُمْ عِنْدَ كُلِّ مَسْجِدٍ»16 زينت خود را در هر مسجد برگيريد.

طبق احاديث و كتاب‏هاي تفسيري مقصود از زينت در آيه شريفه، پوشيدن لباس پاكيزه و فاخر، شانه زدن موي، در دست كردن انگشتر فاخر، عطر زدن و ... است.17