نشانه هاى دوست خوب - دوست و دوستی (2) نسخه متنی

(معاشرت هاى بد و محيط هاى فاسد مى تواند نتايج خوب دوران كودكى را نابود كند و خلق و خوى پسنديده آن ها را به عادات بد و صفات ناپسند تبديل نمايد و در نتيجه, شخصيّت معنوى و حسن سازش اجتماعى آنان را درهم بشكند و موجبات ناكامى و محروميتشان را فراهم آورد. چه بسيار اتفاق افتاده كه جوانانى پاك دل و بافضيلت بر اثر رفت و آمد در مراكز فساد و هم نشينى با رفقاى بد, تمام مزاياى اخلاقى و صفات انسانى خود را از دست داده اند و در منجلاب فساد و تيره روزى سقوط نموده اند. بعضى از آن ها چنان به انحطاط و پستى گراييده اند كه سرانجام دست به خودكشى زده و به حيات ننگين خود خاتمه داده اند.

اولياى گرامى اسلام براى آن كه پيروان شايسته و بافضيلت خود را از انحراف و سقوط محافظت كنند… همواره با تذكرات مؤكّد, از معاشرت هاى مضر و گم راه كننده برحذرشان داشته اند… على(ع) به كميل بن زياد سفارش كرد كه از منافقان اجتناب كن و با افراد خائن رفاقت منما, بپرهيز از اين كه به خانه ستم كاران رفت و آمد كنى و با آنان بياميزى, بپرهيز از اين كه فرمان بردار آن ها باشى و در مجالسشان حاضر شوى, كه خدايت بر تو غضب روا دارد. على(ع) مى فرمايد: ساياك وصحبةَ مَن الهاك واغراك فانّه يخذلك ويوبقك;9 بپرهيز از رفاقت با كسى كه اغفالت مى كند و فريبت مى دهد, كه سرانجام مايه خوارى و هلاكتت خواهد شد.ز)10

در بخش هاى بعد به نكات ديگرى در اين زمينه اشاره خواهيم كرد.

نشانه هاى دوست خوب

در شماره قبل گفتيم گرايش ها و اعتقادات و خط مشى زندگى و سليقه افراد, در معرفى نشانه هاى دوست نقش دارند و چون ما مسلمانيم و اسلام را مكتب جاويد و دستوراتش را اصولى و سازگار با طينت پاك خويش مى دانيم, در مسئله نشانه هاى دوست خوب با اين ديدگاه به بحث مى پردازيم.

در گذشته دو معيار براى انتخاب دوست آورديم: 1. برخوردارى از روح اجتماعى و نوع دوستى 2. خيرخواهى و انصاف. در اين شماره به دو مورد ديگر اشاره مى كنيم:

1. برخوردارى از عقل و خرد

مهم ترين معيار در انتخاب دوست, عقل و خرد است. عقل دو نوع است:

الف: عقل طبيعى, و آن عطيه اى است الهى كه به طور طبيعى و براساس حكمت و قانون خلقت در اختيار انسان قرار گرفته است تا او به كمك آن, در امور مختلف زندگى انديشيده و خوب و بد را از هم تشخيص دهد.

ب. عقل اكتسابى, و آن عقلى است كه از طريق به كارگيرى عقل طبيعى و تجربه و مطالعه و تفكر در قضاياى مختلف زندگى و دقت در حوادث اطراف و بررسى امور ديدنى و شنيدنى به دست مى آيد.

به طور كلى جوانان در تجزيه و تحليل بسيارى از مسائل اطراف و روى دادها يك سان نيستند; برخى از چنان رشد و قدرت تفكر و انديشه اى برخوردارند كه در روبه رو شدن با حوادث گوناگون زندگى به خوبى مى توانند نيك و بد را شناخته و راه صحيح زندگى را انتخاب كنند, چنين افرادى به حق شايستگى دوست بودن را دارند و مى توان از تجربيات و توان مندى هاى بالفعل و بالقوه آنان بهره مند شد.اهميت خردمند بودن دوست به حدى است كه اميرمؤمنان على(ع) مى فرمايد:

(عدّو عاقل خير مِن صديق احمق;11 دشمن باخرد از دوست نادان بهتر است.)

على(ع) در جايى ديگر مى فرمايد: (كن بعدوك العاقل اوثق منك بصديقك الجاهل;12 به دشمن خردمند خود مطمئن تر باش تا به دوست جاهلت.)

ثمرات دوست خوب و بهره هاى حاصل از دوستى با او بر كسى پوشيده نيست. هم نشينى با دوستان خردمند, نيروى عقل انسان را پرورش داده, استعدادهاى نهفته درونش را بيدار مى كند و زحمت پيمودن راه هاى طى شده و آزمودن راه هاى تجربه شده را از دوش او برمى دارد و سبب پيش رفت و منشأ تحولاتى عظيم مى شود.

اميرمؤمنان على(ع) مى فرمايد:

(صحبة الوليِّ اللبيب حيات الروح;13 هم نشينى با دوست خردمند, زندگى بخشِ جان و روان است.)

* (اكثر الصلاح والصواب فى صحبة اولى النهى والالباب;14 بيش تر خوبى و درستى در هم نشينى با صاحبان خرد و انديشه است.)

با توجه به آن چه گذشت, سودمندترين روش آن است كه با پيوند دوستى با خردمندان, بر عقل و انديشه و قدرت تجزيه و تحليل خود بيفزاييم و زمينه تحقق اين سخن اميرمؤمنان على(ع) را فراهم سازيم كه فرمود: