آثار اجتماعي - آثار گوناگون مسجد نسخه متنی

حضور زنان در مسجد، فرصت مناسبي براي بهره گيري معنوي از اين جايگاه مقدس و آشنايي با معارف و احكام اسلامي خواهد بود. به بيان ديگر، بخشي از فعاليت هاي آموزشي به زنان مربوط مي شود. پيامبر نيز در موارد گوناگون، براي زنان حاضر در مسجد، مجلسي جداگانه تشكيل مي دادند.[1]

آثار اجتماعي

1. بررسي آثار فرهنگي مسجد

مسجد پايگاهي ديني است كه از فرهنگ ديني حمايت مي كند و بر بالندگي آن مي افزايد. از آغاز پيدايش مسجد، جنبه هاي فرهنگي آن در نظر گرفته شده بود و حتي در نبود پيامبر _ صلّي الله عليه و آله _ فعاليت هاي فرهنگي مسجد ادامه داشت. مسجدهاي ديگر در صدر اسلام نيز چنين بود. پس از فتح مكه، پيامبر _ صلّي الله عليه و آله _، هنگام گماشتن عتاب بن اسيد به سمت استانداري مكه و امام جماعت مسجد الحرام، بر ضرورت كارهاي فرهنگي و تبليغي بسيار تاكيد كرد. پس از رحلت پيامبر _ صلّي الله عليه و آله _ نيز حضرت علي _ عليه السلام _ به فعاليت هاي فرهنگي مسجد ادامه داد و ديگر ائمه نيز هيچ گاه مسجد را ترك نكردند و افزون بر فعاليت هاي عبادي، به امور فرهنگي نيز مي پرداختند. در زمان غيبت نيز عالمان شيعي همواره مسجد را به عنوان پايگاهي فرهنگي براي گسترش معارف ديني برگزيدند.[2]

امام جماعت، در گستره و نفوذ فعاليت هاي فرهنگي مسجد نقش اساسي دارد و مي تواند به كمك كساني كه در مسجد حاضر مي شوند و كساني كه در اداره امور آن مكان را بر عهده دارند، از نظر فرهنگي مسجد را كارآمد بنمايند. با برنامه ريزي صحيح و برگزاري كلاس ها و جلسه هاي گوناگون در مسجد، مي توان آن را به يك پايگاه فعال آموزشي و فرهنگي تبديل كرد.

اينك جنبه هاي فرهنگي مسجد را بررسي مي كنيم:

حفظ و تقويت نظام ارزشي

ارزش هاي انساني در زندگي بشري بسيار اهميت دارد و در روابط اجتماعي نقش محوري ايفا مي كند؛ زيرا ارزش هاي اجتماعي از مدل هاي كلي رفتار، احكام جمعي و هنجارهاي كرداري كه عموم مردم آن را پذيرفته اند تشكيل مي شود. با اين وجود بايد گفت چگونگي فرهنگ و هنجارهاي هر جامعه به نظام ارزشي آن بستگي دارد و ارزش هاي فرهنگي، هسته اصلي زندگي اجتماعي را به وجود مي آورند.

ارزش ها بر اساس باورهاي مردم و با شاخص هاي گوناگوني شكل مي گيرند.[3] در اين ميان، ارزش هاي ديني اهميت ويژه اي مي دارند. پايداري و پويايي حركت هاي ديني و پويايي فرهنگي ديني در سايه تقويت و گسترش نظام ارزشي امكان پذير است كه پايبندي به آن، بزرگ ترين عامل شكل گيري تشخص مذهبي است.

مسجد به عنوان يكي از مهم ترين پايگاه هاي ديني، در اين راستا وظيفه مهمي دارد. در طول تاريخ مبارزه هاي فرهنگي و سياسي مسجد، بيدارگري ها و حركت هاي اصلاحي به چشم مي خورد كه در تكاپوي نظام ارزشي ديني بسيار مؤثر بوده اند. جايگاه ويژه مسجد در فرهنگ ديني و امكانات بالقوه و بالفعل آن، همراه آموزش ها و مفاهيم حاشيه اي و ايجاد يك نظام ارزشي قوي و ماندگار در صحنه فرهنگ و اجتماع بسيار اثرگذار بوده است.

مسجد، در حفظ و تقويت نظام ارزشي نقش بسيار مهمي دارد و كوشش هاي بسياري در اين مكان صورت گرفته است كه برخي از آن ها عبارتند از: بيان معيارها و شاخص هاي ارزش ها و آرمان هاي ديني، ارائه مدرك و شناخت صحيح از دين، برپايي مجلس هاي مذهبي هم چون سخنراني هاي ديني و ويژه برنامه ها در مناسب هاي مذهبي، بيان ارزش ها و ضد ارزش ها، اجراي ارزش ها و اعمال ديني مانند برقراري نماز جماعت و مجلس هاي دعا و نيايش، مطرح كردن مسائل اعتقادي و احكام فقهي، بيان انديشه هاي ديني، معرفي و تربيت الگو، پاسخ به شبهه هاي ديني و اعتقادي، ايجاد نظام تربيت ديني و تقويت هويت ديني.

با بررسي عوامل ركود نظام ارزشي، بخش ديگري از نقش مسجد در سلامت نظام ارزشي جامعه مشخص مي شود. دنيازدگي در قالب مال اندوزي و تجمل گرايي، گسترش فساد، بي توجهي به حقوق ديگران، مشكلات اقتصادي، عملكرد نادرست مسئولان، ضعيف شدن باورهاي مذهبي، ضعيف شدن خداباوري، اصل قرار دادن رشد اقتصادي و بي اهميتي نسبت به معنويت و كاهش آرمان ها و جلوه هاي ديني از عوامل سقوط نظام ارزشي هستند كه با بررسي جنبه هاي سياسي، اقتصادي، تربيتي و آموزشي مسجد در سطح فرد و اجتماع، نقش مؤثر آن در از بين بردن اين عوامل مشخص مي شود.