اثير الدين آخسيكتي(وفات 580 هجري) - ادبیات عاشورا، از صاحب بن عباد تا محتشم کاشانی (6) نسخه متنی

اثير الدين آخسيكتي(وفات 580 هجري)

اثير الدين به مقام اميرالشعرائي دربار سلاجقه رسيده است وي با اين كه حنفي مذهب متعصّبي بوده با اين وجود در مدح حضرت علي وامام حسن وامام حسين عليهم السلام اشعاري دارد كه از جمله آنهاست:

دارد در قصيده مدحيه قزل ارسلان هم گفته است:

منظور از شبير و شبّر حضرت امام حسن و امام حسين عليهما السلام مي باشد زيرا حسن در اصل به معني شَبّر و حسين به معني شبّير مي باشد.

و در قصيده ديگر گويد:

انوري ابيوردي(وفات 587 هجري)

انوري در خراسان بزرگ آن زمان، داراي شهرت بسيار بوده و معاصر سلطان سنجر سلجوقي بوده است.

از اشعار اوست:

جمال الدين محمد اصفهاني(وفات حدود588 هجري)

جمال الدين پدر استاد كمال الدين اسماعيل و سرآمد قصيده سرايان ايران در قرن ششم هجري مي باشد وي حنفي مذهب بوده، اما به تشيع نيز مايل بوده است. از اشعار اوست د رمدح اهل بيت و واقعه كربلا:

و در جائي ديگر در لُغَزي به اسم آب (كه اشاره به لب تشنگي ياران امام حسين عليه السلام دارد) مي گويد:

خاقاني شرواني(وفات 595 هجري)

خاقاني را به سبب كمالي كه در صناعت شعر داشته، حسان العجم هم لقب داده اند وي شاعري آزاده، بلندنظر، داراي احساسات لطيف، عالي و همّت بلند و مردي كامل بوده است.

چون در روزگار وي بليّه تقيّه12 در طائفه عليّه شيعه مرتضوي، ساري بود، لاجرم وي بعضي از عقائد خود را در قطعه هاي شعر به طريق كنايه ادا نموده است.

خاقاني به علت بدگوئي و حسدورزي مغرضين در دو نوبت مدتي از عمر خود را در زندان حكومتي گذرانده است.

مرحوم شيخ عباس قمي و شهيد قاضي نورالله شوشتري و ديگران او را شيعه دانسته اند.

خاقاني در جائي گويد:

و با توجه به اشعار ذيل مي توان گفت كه او به يقين شيعه دوازده امامي بوده است (زيرا فقط شيعيان اثني عشري هستند كه حضرت امام رضا عليه السلام وامامان پس از وي را هم قبول دارند).

در شعري به مطلع:

گويد:

و در اشعار ديگري گفته:

و دليل قطاع تر در شيعه دوازده امامي بودن خاقاني شعر زير است كه اشاره به ظهور حضرت مهدي(عج) دارد:

از اشعار اوست در وقايع كربلا و امام حسين عليه السلام :

ظهيرالدين فاريابي(وفات 598 هجري)

تمام ديوان او متبوع و مقبول است به لطافت و سلاست، به حلاوت گفتار و بلاغت اشعار و نهايتِ امتياز را دارد.

به ظنّ قريب به يقين ظهير فاريابي شيعه بوده و اعتقادي محكم و خالصانه به خاندان نبوت داشته است.

از جمله اشعار ذيل گواه اين مدعي است و مي توان گفت: شيعه دوازده امامي بوده است.

يا در شعري ديگر گويد:

از اشعار اوست، درباره كربلا وامام حسين عليه السلام :

ابوالمفاخر رازي(وفات حدود 600 هجري)

رازي، اديبي فاضل بوده است، ديوانش به نظر نرسيد، اما اشعاري از او در آتشكده آذر و روضة الشهداء نقل شده است.

اصولاً همانگونه كه در جاهاي ديگر نيز يادآور شده ايم، شاعرانِ شيعه، يا اشعار خود را از جور ظالمان و مغرضين، آن گونه كه بايسته است، ثبت و ضبط ننموده و يا اگر ديواني ترتيب داده اند، از ميان برده شده است. چرا كه از هر صد شاعر شيعه، شعر يكي از آنان هم به دست ما نرسيده است.

براي نمونه به كتاب شرح حال صاحب بن عُبّاد كه در آن ا ز شاعران شيعه عهد وي و پس از وي نام برده شده است، رجوع نمائيد و سپس ملاحظه كنيد كه شعر كدام يك مانده و به دست ما رسيده است؟

اشعار ذيل از ابوالمفاخر رازي است كه ترجمه زبان حال عمر سعد است كه به طمع حكومت ري و طبرستان، راضي به جنگ با حضرت امام حسين عليه السلام شده:

ضمنا ابوالمفاخر ترجمه رجز حرّ رياحي را هم به صورت زير بيان نموده است:

حرّ رياحي را اينگونه بيان نموده است:

بابا افضل كاشاني(وفات 610 هجري)

بابا افضل از رباعي سراياني است كه او را در رديف ابو سعيد ابوالخير و خيّام شمرده اند:

بابا افضل شيعه اثني عشري بوده و مدايحي درباره اهل بيت عليهم السلام دارد كه از جمله آنهاست:

1- ديوان سوزني سمرقندي، به ااهتمام ناصرالدين شاه حسيني، تهران، 1338، ص 45.

2- كرّار يا حيدر كرّار، لقب حضرت علي عليه السلام و به معني شيرحمله ور و بسيار تكرار كننده است كه اشاره به دلاوريها و رشاتهاي آن حضرت در جنگ با دشمنان اسلام دارد(گزيده اشعار كسائي، ص 51).

3- ديوان سوزني سمرقندي، صفحات 28 و 159.

4- ديوان رشيد الدين وطواط، تصحيح سعيد نفيسي، تهران، 1339، صفحات 8 و 256.

5- ديوان فلكي شرواني، به اهتمام طاهر شهاب، تهران، 1345، صفحات 9 و 47.

6- منظور از حسينان باغ هم حضرت امام حسن وامام حسين عليهما السلام مي باشد.

7- ديوان اثير الدين آخسيكتي، تصحيح ركن الدين همايون فرخ، تهران، 1337، صفحات 27، 50 و 250.

8- ديوان انوري، جلد اول، به اهتمام محمد تقي مدرس رضوي، تهران، 1340، ص 66.

9- مدرك قبل، ج 2، صفحات 706 و 710.

10- مدرك قبل، ج 2، صفحات 706 و 710.

11- ديوان جمال الدين محمد اصفهاني، تصحيح حسن وحيد دستگردي، تهران، 1341، صفحات 17 و 294.

12- تقيّه، در لغت يعني، پرهيز كردن، خودداري كردن، خودداري از اظهار عقيده و مذهب خويش، در مواردي كه ضرر مالي يا جاني يا عِرضي و آبرو رفتن متوجه شخص باشد و تقيه از آن جا پديد آمد كه شيعيان براي مدتهاي مديدي در معرض خطر مغرضين و متعصّبين قرار گرفته بودند. براي اطلاع بيشتر از معني و اصطلاح تقيّه و دستور و زمان پيدايش آن به كتاب ارزشمند «تشيّع در مسير تاريخ» تأليف دكتر سيد حسين جعفري (هندي الأصل) و اصول كافي، مراجعه فرمائيد.

13- ديوان خاقاني شرواني، به كوشش ضياء الدين سجادي، تهران، 1338، ص 2.

14- همان منبع، ص 854.

15- ديوان ظهيرالدين فاريابي، به اهتمام هاشم رضي، تهران، بي تا، صفحات 187 و 280.

16- ديوان ظهيرالدين فاريابي، به اهتمام هاشم رضي، تهران، بي تا، صفحات 187 و 280.

17- شغب يعني فتنه انگيزي و فساد، يا شور و غوغا برانگيختن (فرهنگ معين، ص 2050).

18- روضة الشهداء ملاحسين واعظ كاشفي، تصحيح ابوالحسن شعراني، تهران، 1349، صفحات: 263 و 278.

19- ديوان بابا افضل كاشاني، تصحيح مصطفي فيضي و ديگران، تهران، 1363، صفحات 15، 98 و 263.