ثبات در عقايد - ثبات اخلاقی نسخه متنی

سيدمهدي موسوي

از موضوعات بسيار مهم چه در عرصه اعتقادات و چه در مسايل مربوط به اخلاق و عمل، توجه به اصل ثبات و استمرار است.

وجود تزلزل و ترديد، در هر سه مورد، گرچه در آغاز آن حتي مي تواند خوب و پسنديده باشد ولي آنگاه كه مسايل اعتقادي و اخلاقي و عملي شناخته شد و صحت آن بر اساس مباني عقلي و يا شواهد نقلي ثابت گرديد بايد آنچنان در جان و قلب آدمي رسوخ كند و آن گونه در حصاري حصين و قلعه اي محكم جاي گيرد، كه هجوم شياطين و عوامل وهمي و نفساني قادر نباشد در آن اخلال كند و آن را دستخوش تغيير و تبديل سازد.

ابتدا به اجمال، به اهميت اصل ثبات در اعتقاد و عمل مي پردازيم و سپس با بسطي بيشتر، به لزوم رعايت آن در امور اخلاقي خواهيم پرداخت.

ثبات در عقايد

قرآن كريم، گرچه در آيات مختلف دعوت به تفكر در طبيعت و مظاهر قدرت الهي و بكارگيري انديشه در راه تصحيح مسايل اعتقادي مي كند1 و مخالفان را به ارائه برهان و دليل فرا مي خواند2 و به شنيدن منطقها و سخنان گوناگون در راستاي تشخيص عقيده حق از باطل و سره از ناسره، تشويق و ترغيب مي نمايد،3 ولي هيچ گاه به بي ثباتي و هر روز به چهره اي جلوه كردن، رضايت نمي دهد.

اين كتاب آسماني، مؤمنان واقعي را كساني مي داند كه پس از وصول به حق، با شك و ترديدهاي ناشي از وسوسه هاي شيطاني، مبارزه مي كنند4 و آنان را كه هر گاه، از عقيده اي پيروي مي كنند، روزي مؤمن اند و روزي كافر، با شديدترين صورت توبيخ و سرزنش مي كند و يك چنين اعتقادي را از اعتبار ساقط كرده و آن را كارگشا نمي داند.5 در روايات نيز از چنين ايماني به عنوان ايمان عاريه اي نام برده شده است6 چنان كه امام سجاد عليه السلام در راز و نياز خود با خداوند، نيّتي موصوف به رشد مي طلبد كه در آن شك و ترديد راه نيابد7 و در جاي ديگري از
همان راز و نياز، از پروردگارش مي خواهد تا او را از اهل «سداد» قرار دهد.1

ثبات در عمل

در آثار اسلامي گذشته از توصيه به عمل صالح، به جنبه هاي ديگر آن از جمله تداوم و استمرار عمل توجه داده و در امتيازبندي بين كثرت عمل و تداوم آن، دومي مورد تأكيد واقع شده است.

حضرت اميرالمؤمنين عليه السلام در سفارشي به فرزند گرامي اش، امام حسن عليه السلام مي فرمايد:

در عبادت خود ميانه رو باش و بر تو باد، در اين كار به عمل مداومي كه در طاقت تو باشد.»2

و نيز در سخني از حضرت امام باقر عليه السلام مي خوانيم:

«هيچ چيزي نزد خدا محبوب تر از عمل مداوم نيست گرچه كم باشد.»3