بررسی سیر تحول اندیشه ‏های سیاسی امام خمینی (ره) قبل و بعد از انقلاب اسلامی و تأثیر زمان و مکان بر آن نسخه متنی

اينجاست كه امام از فرانسه پيغام مي‏دهند و موضعگيري مي‏كنند كه "هر ملتي حق دارد خودش تعيين كند سرنوشت خودش را. اين از حقوق بشر است كه در اعلاميه حقوق بشر هم هست... اين ملت ما هم الان همه ايستاده‏اند و مي‏خواهند سرنوشت خودشان را تعيين كنند.»9

در همان مكان آبان ماه مي‏فرمايند «شاه با آراي ملت بايد شاه باشد. وقتي آراي ملت برخلاف شد ديگر شاه نيست. مجلس وقتي آراي ملت نباشد مجلس نيست... شاه مجرم است به حسب قانون اساسي، معزول است به حسب قانون اساسي... نمي‏تواند يك شاهي كه برخلاف مصالح ملت عمل مي‏كند، برخلاف آن چيزي كه براي آن قانون معين كرده است عمل مي‏كند، شاه باشد.»10

در همين مقطع است كه امام كلمه دمكراسي را نيز وارد ادبيات انقلاب اسلامي، و اعلان كرد كه «با قيام انقلابي ملت، شاه خواهد رفت و حكومت دمكراسي و جمهوري اسلامي برقرار مي‏شود. در اين جمهوري، يك مجلس ملي مركب از متخصصين واقعي مردم امور مملكت را اداره خواهند كرد.»11

پس از آن با تأسيس حكومت جمهوري اسلامي ايران نيز امام همچنان بر نقش مردم در حكومت اسلامي پاي مي‏فشردند. در جايي مي‏فرمودند: «ما تابع آراء ملت هستيم. ملت ما هر طوري رأي داد ما هم از آنها تبعيت مي‏كنيم. ما حق نداريم، خداي تبارك و تعالي به ما حق نداده است، پيغمبر اسلام به ما حق نداده است كه ما به ملتمان يك چيزي را تحميل بكنيم.»12

امام در حكم رئيس دولت موقت آورده‏اند كه «برحسب حق شرعي و حق قانوني ناشي از آراي اكثريت قاطع قريب به اتفاق ملت ايران كه طي اجتماعات عظيم و تظاهرات وسيع و متعدد در سراسر ايران نسبت به رهبري جنبش ابراز شده... جنابعالي را مأمور تشكيل دولت موقت مي‏نمايم.»13

سرانجام در اين مرحله به استفتاي نمايندگان ولي فقيه در دبيرخانه ائمه جمعه سراسر كشور استناد مي‏گردد كه پرسيدند: «پس از اهداء سلام و تحيت، در چه صورت فقيه جامع‏الشرايط بر جامعه اسلامي ولايت دارد؟»