فصل پنجم
خلق و تقدير و نزول
« وَ اِنْ مِــنْ شَــىْءٍ اِلاّ عِنْــدَنــا خَــزائِنُــهُ وَ مـا نُنَــزِّلُــهُ اِلاّ بِقَـدَرٍ مَعْلُومٍ ! » (21 / حجر)
« هر چه هست خزينههاى آن نزد ماست و آن را جز به اندازه معين نازل نمىكنيم ! »
خداىتعالى «شَىْء» را نازل از ناحيه خود مىداند و نزول معنايى است كه مستلزم يك بالايى و پايينى و بلندى و پستى مانند آسمان و زمين باشد و چون به وجدان مىبينيم كه زيد مثلاً از جاى بلندى به جاى پستى نيفتاده، مىفهميم كه منظور از انزال، انزال معمولى كه مستلزم فرض پستى و بلندى است نمىباشد و مقصود از آن، همان خلقت زيد است، اما خلقتى كه توأم با صفتى است كه به خاطر آن كلمه نزول بـر وى صـادق بـاشد و نـظيــر آيه بـالا آيه زير مىباشد: « و نازل كرد براى شما از چهارپايان هشت جفت ! » (6 / زمر) « و آهن را نازل كرديم ! » (25/حديد)
(بقيه اين بحث در مبحث « تقدير» خواهد آمـد.)(1)
1- الميـــزان ج 23، ص 201.
« وَ اِنَّـهُ لَتَنْزيلُ رَبِّ الْعــالَمينَ ! » (92 / شعراء)
كلمه تنزيل و كلمه انزال هر دو به يك معنا است و آن فرود آوردن است، چيزى كه هست غالبا انزال را در مورد فرود آوردن به يك دفعه و تنزيل را در مورد فرود آوردن به تدريج، استعمال مىكنند و اصل نزول در اجسام به اين است كه جسمى از مكانى بلند بــه پــاييــن آن مكان فرود آيد و در غير اجسـام نيـز بـه معنـايى است كه منــاسب با اين معنـا بـاشـد.
و تنزيل خداىتعالى به اين است كه چيزى را كه نزدش مىباشد به موطن و عالم خلق و تقدير فرود آورد، چون همواره خود را در مقامى بلند دانسته و به اوصافى چون علىّ و عظيم و كبير و متعال و رفيع الدرجات و قاهر فوق بندگان ستوده، در نتيجه وقتى او مــوجــودى را ايجــاد مىكنــد و بـه عـالـم خلـق و تقـديـر در مـىآورد و يـا بگو از عالم غيــب به عالم شهـادت مىآورد، در حقيقت تنـزيلى از ناحيه او محسوب مىشود.
ايـن دو كلمـه يعنـى تنـزيـل و انزال در كلام خداىتعالى به همين عنايت در اشيايى به كار رفته، مثلاً درباره لباس فرمود: « اى آدم زادگان ما لباسى بر شما نازل كرديم كه