فصل نهم
ولايـت
« اِنَّما وَلِيُّكُمُ اللّهُ وَ رَسُولُهُ وَ الَّذينَ امَنُوا...!» (55 / مائده)
« ولىّ و سرپرست شما تنها خدا و رسول اوست و كسانى كه ايمان آوردهاند ...!»
ولايت عبارت است از يك نحوه قربى كه باعث و مجوز نوع خاصى از تصرف و مـالكيـت تـدبيـر مىشود و ولايت نسبت به خدا و رسول و مؤمنين به يك معنى است.
مؤمنين و رسول خدا صلى الله عليه و آله از جهت اين كه در تحت ولايت خدايند حزب خدايند و چون چنين است پس سنخ ولايت هر دو يكى و از سنخ ولايت خود پروردگار است
خداوند متعال براى خود دو سنخ ولايت نشان داده: يكى ولايت تكوينى، دوم ولايت تشريعى. در آيات ديگرى اين ولايت تشريعى را به رسول خود استناد مىدهد و در آيه مورد بحث همان را براى اميرالمؤمنين عليهالسلام ثابت مىكند. در ايـن جـا چهار گروه از آيـات قـرآنـى هـست:
آیات دسته اول: آياتى كه اشاره به ولايت تكوينى خداىتعالى دارد و اين كه خداىتعالى هر گونه تصرف در هر موجود و هر رقم تدبير و به هر طورى كه خود بـخواهـد برايـش ميسـور و صـحيـح و رواسـت.
آیات دسته دوم: يعنى آياتى كه ولايت تشريع شريعت و هدايت و ارشاد و توفيق و امثال اينها را براى خداىتعالى ثابت مىكند. محصل اين دو دسته آيات اين است كه دو سنخ ولايت براى خداىتعالى هست: يكى ولايت تكوينى و يكى تشريعى و به عبارت ديگر يكى ولايت حقيقى و ديگرى ولايت اعتبارى.
آيات دسته سوم: ولايت تشريعىاى را كه براى خداوند ثابت مىكنند در آنها همان را براى رسول خدا صلىاللهعليهوآله ثابت مىكنند و قيام به تشريع و دعوت به دين و تربيت امّت و حكومت بين آنان و قضاوت در آنان را از شؤون و مناصب رسالت وى مىدانند. و همين طور كه بر مردم اطاعت خداىتعالى واجب است اطاعت او نيز بدون قيد و شرط واجب است. پس برگشت ولايت آن حضرت به سوى ولايت تشريعى خداوند عالم است.
آیات دسته چهارم: يعنـى آيــاتى كـــه هميــن ولايتــى را كه دسته سوم براى رسول خدا صلىاللهعليهوآله ثابت مىنمود براى اميرالمؤمنين علىّبن ابىطالب عليهالسلام ثابت مىكند. اين سنخ ولايت كه در هر سه مورد ولايت واحدهاى است براى پـروردگار