« وَ لَوْ يَشاءُ اللّهُ لاَنْتَصَرَ مِنْهُمْ وَ لكِنْ لِيَبْلُوَ بَعْضَكُمْ بِبَعْضٍ!» (4 / محمد)
اگر خدا بخواهد از كفار انتقام مىگيرد و هلاكشان مىكند، شكنجهشان مىدهد، بدون اين كه دستور به قتال به ايشان بدهد. « وَ لكِنْ لِيَبْلُوَ بَعْضَكُمْ بِبَعْضٍ، » مىفرمايد اگر خدا بخواهداز ايشان انتقاممىگيرد، الا اينكه هنوز نخواسته بگيرد، بلكه دستورتان داده كه كارزار كنيد، تا شما را به وسيله يكديگر امتحان كند، مؤمنين را به وسيله كفار بيازمايد، و به جنگ با آنان وادار سازد، تا معلوم شود چه كسى اطاعت مىكند، و رنج جنگ را به خاطر امر خدا تحمل مىكند، و چه كسى عصيان مىورزد، و كفار را هم به وسيله مؤمنين امتحان كند، تا معلوم شود اهل شقاوت كيست، و موفق به توبه و بازگشـت از باطل به سوى حق كيست؟ (1)
1- الميـــزان ج 36، ص 48.
« وَ لَنَبْلُوَنَّكُمْ حَتّى نَعْلَمَ الْمُجاهِدينَ مِنْكُمْ وَ الصّابِرينَ وَ نَبْلُوَا اَخْبارَكُمْ !» (31 / احقاف)
كلمه «بَلاء» و «اِبْتِلاء» به معناى امتحان و آزمايش است، و آيه شريفه علت واجب كردن قتال بر مؤمنين را بيان مىكند، و مىفرمايد: علتش اين است كه خدا مىخواهد شما را بيازمايد، تا معلومتان شود مجاهدين در راه خدا، و صـابران بـر مـشقت تـكاليف الهى، كيانند.
« وَ نَبْلُوَا اَخْبارَكُمْ، » گويا مراد به اخبار اعمال باشد، از اين جهت كه از صاحب عمل سر مىزند؟ و از او خبر مىدهد، كه چند مرده حلاج است، و اختبار اعمال آزمودن آنهاست، تا صالح آنها از طالحش متمايز شود، همچنان كه اختبار نفوس باعث مىشود نفوس صالحه و خير از ديگر نفوس متمايز شود. مراد از دانستن خداىتعالى اين نيست كه چيزى را نمىداند بداند، بلكه منظور برملا شدن باطن بندگان و به نظرى دقيقتر علم فعلى خداست كه ربطى به ذات او ندارد.(1)
1- الميـــزان ج 36، ص 74.
« اَمْ حَسِبْتُمْ اَنْ تَدْخُلُوا الْجَنَّةَ وَ لَمّا يَعْلَمِ اللّهُ؟» (142 / آل عمران)
گمان داخل شدن در بهشت بدون امتحان، لازمه همان فكر فاسدى است كه بعضىها داشتند، چه آن كه آنها فكر مىكردند كه چون بر دين حق بوده و حق غير قابل مغلوبيت است آنها نيز كه پيرو دين حق مىباشند، هميشه با غلبه و پيروزى همراه بوده، هيچگاه دچار شكست و مغلوبيت نمىشوند، و بديهى است كه لازمه اين فكر غلط فكر نادرست ديگرى است و آن اين است كه هر كس كه ايمان به پيغمبر آورده داخل حلقه اسلامى شود،