صفحه 331
جمله اين است كه در پاسخ گفتند: دلهاى ما در زير غلافها و لفافهها، و پردهها قرار دارد، و اين جمله نظير آيه: (وَ قالُوا قُلُوبُنا فِي أَكِنَّةٍ مِمَّا تَدْعُونا إِلَيْهِ، گفتند: دلهاى ما در كنانهها است، از آنچه شما ما را بدان ميخوانيد) «1» ميباشد، و اين تعبير در هر دو آيه كنايه است از اينكه ما نميتوانيم بآنچه شما دعوتمان مىكنيد گوش فرا دهيم.
در كافى «2» از امام ابى جعفر (ع) روايت آورده، كه در ذيل جمله: (وَ قُولُوا لِلنَّاسِ حُسْناً) الخ، فرمود: بمردم بهترين سخنى كه دوست ميداريد بشما بگويند، بگوئيد.
و نيز در كافى «3» از امام صادق (ع) روايت كرده كه در تفسير جمله نامبرده فرموده: با مردم سخن بگوئيد، اما بعد از آنكه صلاح و فساد آن را تشخيص داده باشيد، و آنچه صلاح است بگوئيد.
و در كتاب معانى، «4» از امام باقر (ع) روايت كرده، كه فرموده: بمردم چيزى را بگوئيد، كه بهترين سخنى باشد كه شما دوست ميداريد بشما بگويند، چون خداى عز و جل دشنام و لعنت و طعن بر مؤمنان را دشمن ميدارد، و كسى را كه مرتكب اين جرائم شود، فاحش و مفحش باشد، و دريوزگى كند، دوست نميدارد، در مقابل، اشخاص با حيا و حليم و عفيف، و آنهايى را كه ميخواهند عفيف شوند، دوست ميدارد.
مؤلف: مرحوم كلينى هم در كافى مثل اين حديث را بطريقى ديگر از امام صادق (ع) روايت كرده، و همچنين عياشى از آن جناب آورده، و نيز كلينى مثل حديث دوم را در كافى از امام صادق، و عياشى مثل حديث سوم را از آن جناب آورده. «5»
و چنين بنظر مىرسد كه ائمه (ع) اين معانى را از اطلاق كلمه حسن استفاده كردهاند، چون هم نزد گويندهاش مطلق است، و هم از نظر مورد.
و در تفسير عياشى «6» از امام صادق (ع) روايت آورده، كه فرمود: خداى تعالى محمد (ص) را با پنج شمشير مبعوث كرد 1- شمشيرى عليه اهل ذمه كه در بارهاش فرموده: (قاتِلُوا الَّذِينَ لا يُؤْمِنُونَ، با كسانى كه ايمان نمىآورند قتال كن)، و اين آيه ناسخ آن آيه ديگر است، كه در باره اهل ذمه مىفرمود: (وَ قُولُوا لِلنَّاسِ حُسْناً) (تا آخر حديث).
مؤلف: امام (ع) باطلاق ديگر اين آيه، يعنى اطلاق در كلمه (قولوا) تمسك كرده، چون
1- سوره سجده آيه 5 2- اصول كافى ج 2 ص 165 ح 10 3- اصول كافى ج 2 ص 164 ح 9 4- تفسير البرهان ج 1 ص 121 ح 7 5- و عياش ج 1 ص 48 ح 63 6- تفسير العياشى ج 1 ص 48 ح 66