إِلَّا أَنْفُسَهُمْ وَ ما يَشْعُرُونَ" «1» داشتيم. در جلد سوم اين كتاب آن را يادآور شديم و چون مناسب با اين مقام نيست آن معنا را در اينجا نياورديم.
و اما اينكه فرمود:" وَ ما يَضُرُّونَكَ مِنْ شَيْءٍ وَ أَنْزَلَ اللَّهُ عَلَيْكَ ..." نكتهاى در بر دارد و آن اين است كه اضرار خائنين و حاميان آنان به رسول خدا (ص) را بطور مطلق نفى كرده. چيزى كه هست از ظاهر سياق بر مىآيد كه اين اطلاق با جمله" وَ أَنْزَلَ اللَّهُ عَلَيْكَ الْكِتابَ ..." مقيد شده باشد. البته اين در صورتى است كه جمله مذكور حاليه باشد از ضميرى كه در جمله" يضرونك" است و چشمپوشى كنيم از اينكه علماى نحو گفتهاند: جمله فعليه كه با فعل ماضى شروع مىشود اگر حاليه شد، غالبا بايد در اولش حرف" قد" در آيد. در اين صورت كلام در اين زمينه خواهد بود كه اضرار مردم- چه خائنين مورد بحث و چه ديگران- به رسول خدا (ص) را نفى كند، چه اضرار در علم آن جناب را و چه اضرار در عملش را.
مىفرمايد:" گمراه نمىكنند مگر خودشان را و به تو هيچگونه ضررى نمىرسانند، نه در علمت و نه در عملت، در حالى كه خداى تعالى كتاب و حكمت بر تو نازل كرده است". «2»
" وَ أَنْزَلَ اللَّهُ عَلَيْكَ الْكِتابَ وَ الْحِكْمَةَ وَ عَلَّمَكَ ما لَمْ تَكُنْ تَعْلَمُ ..."
همانطور كه قبلا نيز اشاره كرديم از ظاهر كلام بر مىآيد كه اين جمله در مقام تعليل جمله:" وَ ما يَضُرُّونَكَ مِنْ شَيْءٍ" و يا روى هم جملات:" وَ ما يُضِلُّونَ إِلَّا أَنْفُسَهُمْ وَ ما يَضُرُّونَكَ مِنْ شَيْءٍ" است، هر چه باشد مىفهماند علت اينكه مردم نمىتوانند رسول خدا (ص) را گمراه كنند و يا ضررى به آن جناب برسانند. همين انزال كتاب و تعليم حكمت است كه ملاك در عصمت آن حضرت است.
از ظاهر اين آيه بر مىآيد، آن چيزى كه عصمت به وسيله آن تحقق مىيابد و شخص معصوم به وسيله آن معصوم مىشود نوعى از علم است. علمى است كه نمىگذارد صاحبش مرتكب معصيت و خطا گردد.
(1)" سوره آل عمران، آيه 69". (2) (و اما قول علماى نحو را مىتوان اينطور جواب داد كه سند عربيت صحيح قرآن مجيد است و علم نحو تابع قرآن است، نه اينكه قرآن كريم تابع علم نحو باشد. پس اگر در آيه مورد بحث حرف" قد" بر سر جمله حاليه در نيامده، همين خود دليل است بر اينكه نياوردن" قد" جايز است." مترجم")