ايشان نيز بسيارى هستند كه آيه شريفه بر آنان منطبق است. اين در صورتى است كه ما وجه مزبور را صحيح دانسته و از اشكالى كه بر آن وارد است صرفنظر كنيم. و آن اشكال اين است كه در هيچ جاى قرآن سابقه ندارد در جايى كه اوصاف اجتماعى يك مجتمع را بيان مىكند متخلفين از آن اوصاف را استثنا نكرده باشد، بلكه همواره در اين گونه موارد اگر تمامى افراد متصف به آن وصف نباشند، و افرادى فاقد آن وصف باشند آن افراد را استثنا مىكند، مانند آيه" لَقَدْ خَلَقْنَا الْإِنْسانَ فِي أَحْسَنِ تَقْوِيمٍ ثُمَّ رَدَدْناهُ أَسْفَلَ سافِلِينَ إِلَّا الَّذِينَ آمَنُوا" «1» و نيز مانند آيه" مُحَمَّدٌ رَسُولُ اللَّهِ وَ الَّذِينَ مَعَهُ أَشِدَّاءُ عَلَى الْكُفَّارِ رُحَماءُ بَيْنَهُمْ"- تا آنجا كه مىفرمايد-" وَعَدَ اللَّهُ الَّذِينَ آمَنُوا وَ عَمِلُوا الصَّالِحاتِ مِنْهُمْ مَغْفِرَةً وَ أَجْراً عَظِيماً" «2» و همچنين آيه" إِنَّ الْمُنافِقِينَ فِي الدَّرْكِ الْأَسْفَلِ مِنَ النَّارِ"- تا آنجا كه مىفرمايد-" إِلَّا الَّذِينَ تابُوا وَ أَصْلَحُوا وَ اعْتَصَمُوا بِاللَّهِ وَ أَخْلَصُوا دِينَهُمْ لِلَّهِ" «3» و آيه" كَيْفَ يَهْدِي اللَّهُ قَوْماً كَفَرُوا بَعْدَ إِيمانِهِمْ"- تا آنجا كه مىفرمايد-" إِلَّا الَّذِينَ تابُوا مِنْ بَعْدِ ذلِكَ وَ أَصْلَحُوا" «4» و نظائر اين معنا در قرآن كريم بسيار است، با اين حال چگونه ممكن است در آيه مورد بحث با اينكه بسيارى از مهاجرين و انصار متصف به وصف آيه نبودند آنان را استثنا نكرده باشد؟ پس معلوم مىشود وصفى كه در آيه است وصف تمامى مهاجر و انصار نيست.
از اين وجه بعيدتر وجهى است كه بعضى ديگر از مفسرين در تفسير آيه ذكر كرده و گفتهاند: مراد از قوم همان انصارند، و مقصود از اين كه فرمود" قومى را بر آن مىگماريم كه به آن كافر نباشند" اين است كه گر چه هنوز ايمان نياوردهاند و ليكن مانند مشركين مكه همگى به آن كفر نمىورزند.
علاوه بر اينكه اشكالات وجوه قبلى بر اين قول وارد است اين اشكال را هم دارد كه
(1) ما حقا انسان را در زيباترين قوام آفريديم، آن گاه او را به اسفل سافلين برگردانديم، مگر كسانى را كه ايمان آوردند. سوره تين آيه 6 (2) محمد رسول خدا است، و كسانى كه با او هستند با كافران سختند و با يكديگر مهربان- تا آنجا كه مىفرمايد- و خدا كسانى از ايشان را كه ايمان آورده و عمل شايسته مىكردند وعده مغفرت و پاداشى بزرگ داده است. سوره فتح آيه 2 (3) براستى منافقان در طبقه زيرين جهنمند- تا آنجا كه مىفرمايد- مگر آنان كه توبه كرده و به اصلاح گراييده و به خدا متوسل شده، دين خويش خالص براى خدا كردند. سوره نساء آيه 146 (4) چطور ممكن است خداوند هدايت كند مردمى را كه بعد از ايمان آوردنشان كافر شدند- تا آنجا كه مىفرمايد- مگر آن كسانى كه بعد از آن توبه كرده و به اصلاح گراييدند. سوره آل عمران آيه 89