به منظور اعطاى قاعده كلى بوده باشد، مانند تشبيهى كه در آيه" كَذلِكَ يَضْرِبُ اللَّهُ الْحَقَّ وَ الْباطِلَ" «1» و" كَذلِكَ يَضْرِبُ اللَّهُ الْأَمْثالَ" «2» است و در حقيقت به رسول خدا (ص) مىفهماند كه آن مثالى را كه ما زديم قاعدهاى كلى گرفته و بر مثل ديگرى كه زده مىشود بر آن قياس كن. بنا بر اين، معناى جمله" كَذلِكَ زُيِّنَ ..." اين خواهد بود: كافر مفرى از ظلمات ندارد، براى اينكه اعمال او آن چنان به نظرش جلوه كرده و او را مجذوب ساخته كه نمىگذارد به فكر بيرون آمدن از ظلمت همان عمل افتاده خود را به فضاى روشن سعادت بكشاند. آرى، خداوند مردم ستمگر را هدايت نمىكند.
بعضى ديگر در وجه تشبيه مزبور گفتهاند: تشبيه عمل كفار است به عمل مسلمين و مؤمنين، و معنايش اين است كه: كفر در نظر كفار جلوه كرده و به آن عمل كردهاند هم چنان كه ايمان در نظر مؤمنين جلوه كرده و بدان عمل نمودهاند. و ليكن اين معنا از سياق صدر آيه به دور است.
" وَ كَذلِكَ جَعَلْنا فِي كُلِّ قَرْيَةٍ أَكابِرَ مُجْرِمِيها ..."
گويا مقصود اين باشد كه ما گروهى را زنده نموده و براى ايشان نورى قرار داديم كه با آن نور در ميان مردم زندگى كنند، و گروهى ديگر را از اين زندگى محروم ساختيم، در نتيجه در ظلمتها مانده و از آن بيرون شدنى نيستند، اعمالشان هم كه در نظرشان خيلى جلوه كرده آنان را در خلاصى از ظلمتها سود نمىدهند، و ما به همين نحو از مجرمين هر قريهاى بزرگتران ايشان را واداشتيم تا در آن قريه در مقابل دعوت دينى پيغمبر و گروندگان مكر كنند، ليكن مكرشان سودى به حالشان نمىدهد، چون ايشان در ظلمت بسر مىبرند، و نمىتوانند خير و شر خود را ببينند، و نمىفهمند كه خسارت مكرشان به خودشان عايد مىشود.
روى اين حساب منظور از جمله" كَذلِكَ زُيِّنَ لِلْكافِرِينَ ما كانُوا يَعْمَلُونَ" بيان اين جهت خواهد بود كه اعمال كفار با همه جلوهاى كه در نظر ايشان دارد در استخلاص از ظلمتهايى كه ايشان در آن به سر مىبرند كوچكترين سودى برايشان ندارد. و منظور از جمله" وَ كَذلِكَ جَعَلْنا فِي كُلِّ قَرْيَةٍ أَكابِرَ مُجْرِمِيها ..." بيان اين جهت خواهد بود كه اعمال ايشان و مكر و خدعههايى كه به ضرر دعوت دينى و عليه انبيا و گروندگانشان مىكنند ضررى به حال آنان نداشته بلكه همه ضررها متوجه خودشان مىشود، و ليكن نمىفهمند، چون در ظلمت به سر مىبرند.
بعضى از مفسرين گفتهاند:" معناى تشبيهى كه در آيه است اين است كه نظير آنچه
(1 و 2) سوره رعد آيه 17