هنگام طوفان و تلاطم دريا و آنجا كه امواج با سرنوشت او بازى مىكند تمام توجهش معطوف به پروردگارش مىشود، هر چند تا آن روز پروردگارى را بندگى نكرده باشد، و خودش هم نفهمد كه الآن دلش به كجا تكيه دارد، چون اين حالت يك حالت قلبى و درونى است كه خواه ناخواه با توجه و بىتوجه به انسان دست مىدهد.
پدر و مادر نيز نسبت به فرزند همين حال را دارند، و از سويداى دل منقطع به سوى پروردگارشان هستند، و چنين زبانحالى دارند كه" پروردگارا اگر به ما فرزندى صالح و مطابق دلخواهمان روزى كنى البته از شكرگزارانت خواهيم شد" و وقتى خداوند اين خواسته درونى ايشان را مستجاب مىكند و فرزند صالحى به ايشان ارزانى مىدارد همين پدر و مادر در امر اين فرزند براى خدا شريك قائل شده و در حفظ و تربيت او به هر دست آويزى دست زده و به هر پناهگاهى پناهنده مىشوند.
مؤيد اين معنايى كه براى آيه كرديم ذيل خود آيه است كه مىفرمايد:" فَتَعالَى اللَّهُ عَمَّا يُشْرِكُونَ" چون اگر مقصود از" نفس" و" زوج آن"- كه در صدر آيه بود- دو نفر معين از افراد انسان مثلا از قبيل آدم و حوا باشد حق كلام اين بود كه در ذيل آيه بفرمايد:" فتعالى اللَّه عما اشركا- و يا بفرمايد: عن شركهما پس بزرگتر است خدا از آن چيزى كه آن دو براى خدا شريك گرفتند و يا بزرگتر است از شركى كه آن دو ورزيدند" (و چون به صيغه جمع آورد معلوم مىشود آيه راجع به سرگذشت آدم و حوا نيست بلكه راجع به شرح حال نوع انسانى است).
علاوه بر اين، خداى تعالى بعد از آيه مورد بحث آيات ديگرى قرار داده كه همه شرك را مذمت و مشركين را توبيخ مىكند، و مخصوصا ظاهر از آنها اين است كه منظور از شرك در آنها پرستيدن غير خدا است، و حاشا كه آدم صفى اللَّه غير خدا را پرستيده باشد، با اينكه خداوند خودش تصريح كرده به اينكه آدم را برگزيده و هدايت فرموده، و نيز خودش تصريح كرده به اينكه هر كه را كه او هدايت كند ديگر گمراهى در او راه ندارد، و چه گمراهى بالاتر از پرستيدن غير خدا است؟
خداوند متعال يك جا فرموده:" ثُمَّ اجْتَباهُ رَبُّهُ فَتابَ عَلَيْهِ وَ هَدى" «1» و جاى ديگرى مىفرمايد:" وَ مَنْ يَهْدِ اللَّهُ فَهُوَ الْمُهْتَدِ" «2» و يك جا هم مىفرمايد:" وَ مَنْ أَضَلُّ مِمَّنْ يَدْعُوا مِنْ دُونِ اللَّهِ مَنْ لا يَسْتَجِيبُ لَهُ إِلى يَوْمِ الْقِيامَةِ" «3».
(1) پس پروردگارش او را برگزيد، و بازگشتش را بپذيرفت و او را هدايت كرد. سوره طه آيه 122 (2) و كسى كه خدا او را هدايت كند پس او است هدايت يافته. سوره اسرى آيه 97 (3) كيست گمراهتر از كسى كه غير خدا كسى را مىخواند كه تا روز قيامت هر چه از او بخواهد او برآورده نمىكند. سوره احقاف آيه 5