صفحه‌ى 502
نيز آمده.
" الْأَعْرابُ أَشَدُّ كُفْراً وَ نِفاقاً وَ أَجْدَرُ أَلَّا يَعْلَمُوا حُدُودَ ما أَنْزَلَ اللَّهُ عَلى رَسُولِهِ ..."
راغب در مفردات مىگويد: فرزندان اسماعيل (ع) را" عرب" گويند، و كلمه" اعراب" در اصل جمع عرب است، و ليكن فعلا اسم شده براى عربهاى باديهنشين، و در آيه" قالَتِ الْأَعْرابُ آمَنَّا- عربها گفتند ايمان آورديم". و آيه،" الْأَعْرابُ أَشَدُّ كُفْراً وَ نِفاقاً" و آيه" وَ مِنَ الْأَعْرابِ مَنْ يُؤْمِنُ بِاللَّهِ وَ الْيَوْمِ الْآخِرِ- و پارهاى از عربها هستند كه به خدا و روز جزا ايمان مىآورند" به همين معنا است، و بعضى گفتهاند: جمع" اعراب"،" اعاريب" مىآيد، هم چنان كه شاعر گفته:
و كلمه" اعرابى" در اصطلاح متعارف اسم شده است براى كسى كه منسوب است به باديهنشينان،" و عربى" به كسى گويند كه مقاصد خود را خوب اداء مىكند، و كلمه" اعراب" به معناى بيان است. اين بود مقدار حاجت از كلام راغب در معناى اين كلمه «2» خداى تعالى وضع باديهنشينان را بيان مىكند و مىفرمايد: كفر و نفاق اين طبقه از هر طبقه ديگر شديدتر است، و بدين جهت شديدتر است كه بخاطر دوريشان از تمدن و محروميتشان از بركات انسانيت از قبيل علم و ادب، زمختتر و سنگدلتر از ساير طبقاتند، و به همين جهت از هر طبقه ديگرى به نفهميدن و ندانستن حدودى كه خدا نازل كرده و معارف اصلى و احكام فرعى از قبيل واجبات و مستحبات و حلال و حرامها سزاوارترند.
" وَ مِنَ الْأَعْرابِ مَنْ يَتَّخِذُ ما يُنْفِقُ مَغْرَماً وَ يَتَرَبَّصُ بِكُمُ الدَّوائِرَ ..."
در مجمع البيان گفته:" مغرم" كه همان" غرم" است به معناى خسارت مالى است، كه بدون خيانت و تقصيرى پيش آمد كند، و در اصل، به معناى لازم بودن است، و در آيه" إِنَّ عَذابَها كانَ غَراماً- بدرستى كه عذاب آن لازم و حتمى بود" به اين معنا است، و جمله" حب غرام" به جمله" محبتى غير قابل زوال" معنا مىشود، و" غريم" را، هم به طلبكار اطلاق مىكنند، و هم به بدهكار، براى اينكه هر يك ديگرى را لازم دارد، و اگر مىگوئيم:" غرمته كذا" معنايش اين است كه من فلان مقدار از مال او را غرامت گرفته و او را به دادنش ملزم ساختم «3».
(1) عربها مىباشند كه افتخاراتى دروغين و موهوم دارند و زيانهايى كه در سخنورى لطيف است. (2) مفردات راغب ماده" عرب" (3) مجمع البيان ج 5 ص 62