شيخ در امالى خود مىگويد: ابو عمرو به ما خبر داد و گفت: كه يعقوب بن زياد از نصر بن مزاحم از محمد بن مروان از كلبى از ابى صالح از ابن عباس برايمان حديث كرد كه وى در تفسير جمله" بِفَضْلِ اللَّهِ وَ بِرَحْمَتِهِ" گفت: فضل خدا رسول اللَّه (ص)، و رحمت خدا على (ع) است. «1»
مؤلف: اين حديث را طبرسى و ابن الفارسى «2» نيز از ابن عباس بدون سند نقل كردهاند، و نيز الدر المنثور آن را از خطيب و ابن عساكر از ابن عباس نقل كرده است. «3»
و طبرسى در مجمع البيان گفته: امام ابو جعفر باقر (ع) فرموده: فضل خدا، رسول اللَّه (ص) و رحمت او، على (ع) است. «4»
مؤلف: علت اينكه در اين روايات رسول خدا (ص) فضل و امير المؤمنين على (ع) رحمت خوانده شده اينست كه رسول خدا (ص) نعمتى است كه خداى تعالى او را به عالميان ارزانى داشته، چون بوسيله آن جناب پيامهايى فرستاده كه مواد هدايت عالميان است، و على (ع) اولين فاتح باب ولايت و فعليت دهنده نعمت هدايت است، پس آن جناب رحمت است، و در نتيجه اين روايات منطبق با بيانى است كه ما در تفسير آيه داشتيم.
و در الدر المنثور است كه ابن ابى شيبه، ابن جرير، ابن منذر، ابن ابى حاتم و بيهقى از ابن عباس روايت كردهاند كه در تفسير جمله" قُلْ بِفَضْلِ اللَّهِ وَ بِرَحْمَتِهِ" گفته است: منظور از فضل خدا قرآن است، و از رحمت خدا اينست كه مسلمانان را از اهل قرآن قرار داده. «5»
مؤلف: اين روايت مىخواهد بگويد منظور از فضل خدا مواد معارف و احكامى است كه در قرآن آمده و مراد از رحمت خدا فعليت و تحقق آن مواد در مردم عالم است، در نتيجه برگشت اين حديث نيز به همان بيانى است كه ما در تفسير آيه داشتيم- دقت بفرماييد- و بنا بر اين، هيچ مخالفت و ناسازگارى بين اين حديث و حديثهاى سابق نيست. در تفسير قمى در ذيل جمله" وَ ما تَكُونُ فِي شَأْنٍ ..." آمده كه امام فرمود:
رسول خدا (ص) هر وقت اين آيه را مىخواند به سخنى مىگريست. «6»
(2) تفسير برهان، ج 2، ص 188.
(3) الدر المنثور، ط. بيروت، ج 3، ص 308.
(4) مجمع البيان، ط. اسلاميه، ج 5، ص 117.
(5) الدر المنثور، ط. بيروت، ج 3، ص 308.
(6) تفسير قمى، ط. نجف، ج 1، ص 313.