" فَاعْلَمُوا أَنَّما أُنْزِلَ بِعِلْمِ اللَّهِ"- ظاهرا منظور از كلمه" علم اللَّه"
علم مختص به خداى تعالى است، و آن عبارت است از غيبى كه غير خداى تعالى كسى را بدان راهى نيست مگر به اذن خود او، هم چنان كه در جاى ديگر نيز متعرض اين معانى شده و فرموده:" لكِنِ اللَّهُ يَشْهَدُ بِما أَنْزَلَ إِلَيْكَ أَنْزَلَهُ بِعِلْمِهِ" «1»
و نيز فرموده:" ذلِكَ مِنْ أَنْباءِ الْغَيْبِ نُوحِيهِ إِلَيْكَ" «2»
و نيز فرموده: " عالِمُ الْغَيْبِ فَلا يُظْهِرُ عَلى غَيْبِهِ أَحَداً إِلَّا مَنِ ارْتَضى مِنْ رَسُولٍ" «3»
و نيز فرموده:" إِنَّهُ لَقُرْآنٌ كَرِيمٌ فِي كِتابٍ مَكْنُونٍ لا يَمَسُّهُ إِلَّا الْمُطَهَّرُونَ تَنْزِيلٌ مِنْ رَبِّ الْعالَمِينَ" «4».
پس معناى آيه چنين مىشود: اگر نتوانستيد به هيچ سببى- غير از خداى تعالى- كه شما به آن دل بستهايد با قرآن معارضه كنيد، پس يقين كنيد كه اين قرآن جز از ناحيه سببى غيبى نازل نشده بلكه از انباء و اخبار غيب است كه مختص به خداى تعالى است، پس او است كه آن را بر من نازل كرده و به وسيله آن با من تكلم كرده و خواسته است نخست خود من معارف حقه و ذخاير هدايت آن را بفهمم، و سپس به شما تفهيم كنم.
مفسرين در معناى جمله مورد بحث توجيهات ديگرى كردهاند، بعضى «5» گفتهاند:
منظور اين است كه قرآن با علم و آگاهى و اطلاع خداى تعالى نازل شده، و او شاهد بر نزولش بوده.
بعضى ديگر گفتهاند: منظور اين است كه اين قرآن طورى نازل شده كه خدا مىداند كسى نمىتواند با آن معارضه كند، زيرا قرآن قابل معارضه نيست. و يا اين است كه تنها خدا به نظم و ترتيب آن آگاه است، و غير خدا كسى آگاه نيست. ولى همه اينها معانى سست و دور از فهم است. و جمله مورد بحث كه مىفرمايد:" أَنَّما أُنْزِلَ بِعِلْمِ اللَّهِ" بيانگر يكى از دو نتيجهاى است كه از اجابت نكردن آلهه گرفته مىشود.
(2) اين از اخبار غيب است كه به تو وحى مىكنيم." سوره يوسف، آيه 102"
(3) او است عالم به غيب، پس غيب خود را در احاطه كسى قرار نمىدهد، مگر رسولى كه خودش بپسندد.
" سوره جن، آيه 27"
(4) كه آن كلام، قرآنى است آبرومند كه در كتابى نهفته و ناديدنى قرار داشت، كتابى كه جز پاك شدگان با آن تماسى ندارند، و اين قرآن از ناحيه رب العالمين نازل شده (و در خور فهم بشر گشته)." سوره واقعه، آيه 80"
(5) تفسير مجمع البيان، ج 3، جزء 12، ص 124، (به نقل از مجاهد)