از ظاهر سياق و زمينه كلام بر مى‏آيد كه خطاب در اين آيه به مشركين است، و تتمه‏
كلامى است كه رسول خدا (ص) در جمله" قل ..." از طرف خداى تعالى مامور شده آن كلام را به مشركين بگويد. و بنا بر اين، پس ضمير جمع در جمله" فَإِلَّمْ يَسْتَجِيبُوا" به آلهه و هر كسى برمى‏گردد كه در جمله" وَ ادْعُوا مَنِ اسْتَطَعْتُمْ مِنْ دُونِ اللَّهِ" قرار شد مشركين آنان را به كمك بطلبند.
و معناى آيه اين است كه:

حال اگر شما مشركين، آلهه و جن و انس و بليغ‏ترين اهل لسان خود را كه عارف به اسلوبهاى كلامى هستند و يا از علماى اهل كتابند كه نزد خود كتب آسمانى دارند و از اخبار انبياء و امتها با خبرند و يا كاهنانى هستند كه همواره از القائات شيطانهاى جنى استمداد مى‏كنند، و يا اهل علم و فهم از ساير طبقات مردمند و متخصص در معارف‏شناسى هستند و به همه اطراف و جوانب معارف آشنايى دارند به كمك خوانديد و آنان شما را اجابت نكردند، پس بدانيد كه اين قرآن ساخته و پرداخته علم و تخصص من و غير من كه شما احتمالش را مى‏دهيد و خيال مى‏كنيد او به من تعليم داده نيست، بلكه كلامى است الهى كه خداى تعالى آن را به علم خود نازل كرده و نيز بدانيد كه آن توحيدى كه من شما را به سوى آن دعوت مى‏كنم حق است، چون اگر غير از خداى تعالى صاحب اين كلام خدايى ديگر مى‏بود او شما را در اين دعوت ما كمك مى‏كرد و تنهايتان نمى‏گذاشت، آيا اى مشركين باز بر كفر و شرك خود پافشارى مى‏كنيد و يا آنكه تسليم خدا و منقاد در برابر امر او مى‏شويد؟

با عجز خود و اسبابى كه بدان معتقديد، از آوردن
...

با عجز خود و اسبابى كه بدان معتقديد، از آوردن مثل قرآن، راهى جز يقين به الهى بودن قرآن نمى‏ماند ‏

بنا بر اين، اينكه فرمود:" فَإِلَّمْ يَسْتَجِيبُوا لَكُمْ" در معناى اين است كه بگوييم:

اگر بعد از استمداد از هر كس كه توانستيد دعوت كنيد باز هم قادر نشديد با قرآن معارضه كنيد ... براى اينكه آن اسبابى كه باعث مى‏شود آنان تواناى بر معارضه شوند، همان قدرت بيان و قريحه بلاغتى است كه دارند، و خود معتقد بودند كه اين قريحه را آلهه‏شان به آنان داده نه خداى تعالى، و تازه آلهه‏شان هر چه داشته به آنان نداده چيزهايى ديگر نيز دارند كه اگر مشركين آن آلهه را به كمك بطلبند مى‏توانند چيزهايى كه تا كنون به آنان نداده‏اند بدهند. خوب وقتى آنان نزد آلهه خود چيزهايى سراغ دارند و نيز نزد غير آلهه از كسانى كه به مددشان خواهند آمد چيزهايى سراغ دارند قاعدتا بايد در آوردن مثل قرآن كه به عقيده آنان كلام يك بشر است موفق شوند، و اگر اين مددكاران دعوت مشركين را اجابت نكردند و در مقام معارضه با قرآن بر نيامدند، قهرا دستشان از تمامى سبب‏هايى كه به عقيده آنان سبب و مايه قدرت است، قطع شده و قدرتشان سلب مى‏گردد، پس لازمه اجابت نكردن مددكاران نامبرده، قدرت نداشتن مشركين بر معارضه است، و لازمه‏اش اين است كه حتى با قدرت و قريحه‏اى كه خودشان دارند نتوانند معارضه كنند، و بر اين حساب در آيه شريفه كنايه‏اى به كار رفته.