صبر و عمل صالح انسان را از آن دو طبيعت مذموم مىرهانند، و صبر و عمل صالح منفك از ايمان نيستند
مىفرمايد:" إِلَّا الَّذِينَ صَبَرُوا وَ عَمِلُوا الصَّالِحاتِ"، سپس به اين طايفه وعده نيك داده مىفرمايد: " أُولئِكَ لَهُمْ مَغْفِرَةٌ وَ أَجْرٌ كَبِيرٌ".خواهيد گفت: چرا افراد استثنايى را به عنوان" الَّذِينَ صَبَرُوا وَ عَمِلُوا الصَّالِحاتِ".استثناء كرده؟ در پاسخ مىگوييم: وجهش اين است كه رهايى انسان از آن دو طبيعت مذموم، تنها براى كسانى امكان دارد كه صابر باشند و صفت نيك و خويشتنداريشان نگذارد در برابر مصائب، جزع و فزع نموده دچار نوميدى و كفر شوند، و وادار سازد تا هنگام زوال شدايد و رسيدن نعمتها از خداى تعالى، ولى نعمتشان غافل نگشته، در مقام شكرگزارى برآيند، و او را ثنائى گويند كه مايه خوشنوديش باشد، و نعمت او را در جايى مصرف كنند كه او راضى باشد، و خلق خداى را از فرح و فخر خود آسوده بدارند، و استغناء، وادار به اين عكس العملهاى نكوهيدهشان نكند.و اين طايفه استثنايى تنها افرادى هستند كه از آن دو حالت زشت رهايى دارند، و خدا آنان را مىآمرزد، يعنى آثار آن دو طبيعت مذموم را از دلهايشان محو نموده به جاى آن، خصال ستوده را جايگزين مىكند، آرى اين طايفه نزد پروردگار خود مغفرت و اجرى بزرگ دارند.
در اين آيه دلالتى است بر اينكه صبر با عمل صالح، منفك از ايمان نيست، و ممكن نيست فرد بى ايمان، صابر و داراى اعمال صالح باشد. آرى، در اين آيه به صابران صالح وعده مغفرت و اجر بزرگ داده و معلوم است كه مغفرت شامل مشركين نمىشود، زيرا خود خداى تعالى فرموده:" إِنَّ اللَّهَ لا يَغْفِرُ أَنْ يُشْرَكَ بِهِ" «1».و باز به دليل اينكه عين اين وعده كه در اين آيه آمده، يعنى وعده مغفرت و اجر كبير را در آيات زير به مؤمنين داده و فرموده:" وَ الَّذِينَ آمَنُوا وَ عَمِلُوا الصَّالِحاتِ لَهُمْ مَغْفِرَةٌ وَ أَجْرٌ كَبِيرٌ" «2»، و نيز فرموده: " إِنَّ الَّذِينَ يَخْشَوْنَ رَبَّهُمْ بِالْغَيْبِ لَهُمْ مَغْفِرَةٌ وَ أَجْرٌ كَبِيرٌ" «3».
(1) خدا اين جرم را نمىآمرزد كه به او شرك بورزند." سوره نساء، آيه 116"(2) كسانى كه ايمان آورده و اعمال صالح انجام مىدهند مغفرت و اجرى كبير دارند." سوره فاطر، آيه 7".(3) كسانى كه از پروردگار خود در پنهان مىترسند، مغفرت و اجرى كبير دارند." سوره ملك، آيه 12"