تهديد همه ستمكاران به نزول عذابى همانند عذاب قوم لوط (ع) بر آنان‏ ‏ - ترجمه تفسیر المیزان جلد 10

و از آيه شريفه" فَأَخَذَتْهُمُ الصَّيْحَةُ مُشْرِقِينَ" «1» بر مى‏آيد كه غير از خسف و غير از سنگباران شدن، عذاب صيحه نيز بر آنان نازل شده حال وضع چگونه بوده و چرا سه جور عذاب بر آنان نازل شده با اينكه براى نابوديشان يكى از آنها كافى بوده خدا مى‏داند، ولى بر حسب تئورى و فرض مى‏توان احتمال داد كه در نزديكى آن سرزمين كوهى بلند بوده كه آتشفشان شده و در اثر انفجارش صدايى مهيب برخاسته و در اثر شدت فوران، سنگها بر سر قريه باريدن گرفته و زلزله بسيار مهيبى رخ داده كه زمين زير و رو شده است، و خدا داناتر است.

" وَ ما هِيَ مِنَ الظَّالِمِينَ بِبَعِيدٍ" بعضى «2» گفته‏اند منظور از ظالمين، ستمكاران اهل مكه و يا مشركين از قوم رسول خدا (ص) هستند، و جمله مورد بحث مى‏خواهد آنان را تهديد كند و معناى آن اين است كه باريدن چنين سنگهايى بر ستمكاران مكه بعيد نيست و يا معنايش اين است كه اين قريه‏هاى قوم لوط كه خسف شدند از ستمكاران مكه دور نيست و فاصله زيادى ندارد چون در سر راه مكه به شام واقع است، هم چنان كه در جايى ديگر در همين باره فرموده:

" وَ إِنَّها لَبِسَبِيلٍ مُقِيمٍ" «3»

و باز در جايى ديگر فرموده:" وَ إِنَّكُمْ لَتَمُرُّونَ عَلَيْهِمْ مُصْبِحِينَ وَ بِاللَّيْلِ أَ فَلا تَعْقِلُونَ" «4».

مؤيد اين قول اين است كه سياق گفتار در اول آيه سياق متكلم مع الغير بود و مى‏فرمود:

امر ما آمد و ما قريه را زير و رو كرديم و ما آن را سنگباران نموديم، ولى در اينجا ناگهان سياق را به غيبت برگردانيد يعنى خداى تعالى را غايب فرض كرد و فرمود: سنگهايى كه نزد پروردگارت نشاندار بودند و نفرمود: سنگهايى كه نزد ما نشاندار بودند. و اين تغيير دادن سياق بدون نكته نبوده پس گويا خواسته است زمينه را براى تهديد آماده سازد و يا داستان را به جايى منتهى كند كه به احساس مخاطبين نزديكتر گشته و (بفرمايد همين آثار باستانى كه بين سرزمين شما و سرزمين شام پاى بر جا است و صبح و شام آن را مى‏بينيد آثار باستانى آن قوم است) تاثيرش در تماميت حجت عليه مشركين قويتر باشد.

تهديد همه ستمكاران به نزول عذابى همانند عذاب قوم لوط (ع) بر آنان‏ ‏

و چه بسا مفسرينى احتمال داده‏اند كه مراد، تهديد عموم ستمكاران باشد و بخواهد بفرمايد بارش سنگ از ناحيه خداى تعالى بر گروه ستمكاران كه طايفه‏اى از آنها قوم ستمكار لوط بودند چيز بعيدى نيست و نكته التفات در جمله" عند ربك" هم براى اين باشد كه از
ستمكاران و مشركين قوم رسول خدا (ص) روى گردانيده و به آنها تعريض كرده باشد.

(1) سوره حجر، آيه 73.

(2) مجمع البيان، ج 5، ص 185، چاپ ايران.

(3) آن قريه هنوز بر سر راه، پاى بر جا است." سوره حجر، آيه 76"

(4) و شما صبح و شام بر آن قوم گذر مى‏كنيد آيا باز هم عقل خود را بكار نمى‏اندازيد؟." سوره صافات، آيه 137 و 138"